4 Şubat 2024 akşamı Ordu Büyükşehir Belediyesi Karadeniz Tiyatrosu’nun 60.yıl kutlama töreninde, Uşak Belediye Tiyatrosu Genel Sanat Yönetmeni Murat Çubukçu ile tanıştım. Ayaküstü konuşurken, söz söze eklendi. Çok geçmeden kendimizi derin bir sohbetin içinde buluverdik. Konu tiyatro olunca ve bir de buna benim gevezeliğim eklenince başka türlüsü olmuyor zaten, biliyorsunuz.
Bundan tam dokuz yıl önce, Murat Çubukçu Uşak’ta bir tiyatro kurma hayali ve kararıyla yola çıkmış.Tarihler 27 Mart 2016’yı gösterdiğinde Uşak Belediye Tiyatrosu Hayat Bir Tiyatro adlı oyunla perdesini açmış.
Murat Çubukçu son derece kısıtlı imkanlarla, öyle başarılı, ses getiren işler ortaya koyar ki, tiyatro kısa zamanda kendi izleyicisini oluşturur. Örneğin, Uşak Belediyesi Şehir Tiyatrosu, iki yıl boyunca bilet satışı yapmaz hiç, bir resim defteri veya herhangi bir kırtasiye ürünü getiren izleyiciye bir tiyatro bileti takdim eder. “Her çocuk mutlu olsun” düşüncesiyle yola çıkarlar. Dahası ömürleri boyunca hiç tiyatro izlememiş, tiyatro nedir bilmeyenleri farklı, yeni bir sanat ortamıyla buluştururlar.
Üstelik “Mesleğim oyunculuk” diyenlere ısrarla “bir başka asıl mesleği”nin ne olduğu, sorulmaz olur. Yani tiyatro benimsenir, kabul ve saygı görür.
Öyle ki, dört yüz kişilik salon her temsilde ağzına kadar dolar, biletler neredeyse satışa sunulur sunulmaz tükenir. Alkışlar, beğeniler, en önemlisi de tiyatroya olan ilgi hiç azalmaz.
Pınar Çekirge – Uşak Belediyesi Şehir Tiyatrosu’nun repertuarını nasıl belirliyorsunuz?
Murat Çubukçu – Öncelikle, bundan beş yıl önce, neyi, nasıl yaptığımızdan kısaca bahsetmek istiyorum. O dönemde oyunlarımızın birden fazla temsile çıkması pek söz konusu değildi. Çünkü ekibin yapısı ve şehir tiyatrosunun varlığına olan bakış nedeniyle, bir sezon içinde aynı anda birden fazla oyuna çalışma imkânı ve buna ayrılan net bir bütçe yoktu. Ayrıca, oyun için üretilen dekor, kostüm ve aksesuarları depolayabileceğimiz bir alan sıkıntısı da cabasıydı. Bu sebeplerden ötürü, o dönem için enikonu bir repertuar tiyatrosundan bahsetmek pek mümkün değildi. Bu durumun tersine dönmesi, profesyonel bir yapıya kavuşmamızdan sonra gerçekleşti. 2019 yılından itibaren, sahneye koyduğumuz oyunlar birden fazla kez sahnelenme şansı buldu. Çünkü, sahnelediğimiz oyunlarda oyunculuk performansları, sahne plastiğine gösterdiğimiz özen ve oyun tercihlerimiz seyircide ciddi bir karşılık buldu. Aslında, kurulduğumuz günden beri seyircimiz bizi hiç yalnız bırakmadı. Onlar da, giderek sunduğumuz oyunların çıtasındaki yükselişin farkına vardılar. Ve bu değişimi takdir edip, şehrin tiyatrosunu daha da sahiplendiler. Gösterdiğimiz çabanın bu denli takdir edilmesi, bizim daha zor işlere kalkışmamızı sağladı ister istemez. Bundan böyle tek gösterimlik oyunlardan ziyade, olması gerektiği gibi defalarca oynanıp seyirciyle beraber demlenecek eserler seçtik. Bu noktada, tercihlerimiz, şehrin sosyo-kültürel bağlamından pek uzak olmayan, farklı türlerde ve keyifle izlenecek oyunlardan yana oldu. Oyun seçiminde şehrin farklı mahallerinde yaşayan, hiç tiyatro ile alakası olmayan insanları da seyirci kitlemize katmanın önemli bir etken olduğunu söyleyebilirim.
Pınar Çekirge – Peki hangi oyunlar sergilendi şimdiye kadar?
Murat Çubukçu – Hayat Bir Tiyatro – Canavar Sofrası – Siz Hiç Aşık Oldunuz mu? – Adam Olacak Çocuk İbiş – Ruhi Bey Nasılım – Çok Tuhaf Bir Soruşturma – Kasabanın Alileri – Faldır Fuldur – Ah Şu Gençler – Yedi Kocalı Hürmüz – Godoyu Beklerkene – Beni Siz Delirttiniz – Duyulmamış Bir Aşk İlleti – Gökyüzünde Bir Nokta – İbiş Durakta – Bizim Sandık – Git Gel Dolapta – Çikolata Dükkanı – Kocamın Nişanlısı – Bir Delinin Hatıra Defteri – Sınır – Medusa Müzikali – Papaz Kaçtı…
Pınar Çekirge – Bir ödenekli tiyatro olarak, özel ve ödenekli tiyatrolara sahnenizi açıyorsunuz. Bu konuda bir ölçütünüz var mı?
Murat Çubukçu – Bir şehrin tiyatrosu olmak, hiç kuşkusuz beraberinde bazı sorumlukları da getiriyor. Çünkü şehrinizdeki seyirci kitlesini geliştirmek, onları farklı oyunlarla buluşturarak tiyatro açısından zenginleştirmeyi kendimize bir ‘’üst amaç’’ olarak belirledik. Bu noktada, ödenekli tiyatro olarak Devlet Tiyatrosu’nu en başta saymam gerekiyor. Uzun süren çabalarımız neticesinde, şehrimizi düzenli turne bölgesi kapsamına aldırmayı başardık. Ayrıca, kurum olarak düzenlediğimiz tiyatro festivallerinin büyük bir kısmına birden fazla oyunla katkı sağladılar. Ben şahsım ve tiyatromuz adına Devlet Tiyatrosu’nun tüm değerli çalışanlarına teşekkürü bir borç bilirim. Özel tiyatrolar kapsamında ise, Uşak’ta sergileyecekleri oyunlarla ilgili bir sınır koyma yetkimiz ve sorumluğumuz yok. Ancak, yakından tanıdığımız özel tiyatrolarla ilgili Uşak’a düzenlemeyi düşündükleri turnelere dair kafalarında oluşan sorulara cevap veriyor ve onları cesaretlendiyoruz. Bunların yanı sıra, şehrimizde amatör düzeyde tiyatro yapan topluluklara, elimizde mevcut olan dekor, kostüm ve aksesuarları tutanak karşılığında vererek, onları destekliyoruz.
Pınar Çekirge – Haftada kaç gün perde açıyorsunuz? Ve en önemlisi, seyirci sıkıntısı çekmeme nedeniniz nedir?
Murat Çubukçu – Haftada en az bir kez perde açıyoruz diyebilirim. Ancak, sahnemiz sadece bize ait olan bir sahne değil.O yüzden, bazen her hafta perde açamayabiliyoruz. Seyirci sıkıntısı çekmeme konusunda ise, yukarıda biraz bahsettim, biz işimize amatör ruhla profesyonel bir biçimde yaklaşıyoruz. Seyircimiz de tiyatro sanatına gösterdiğimiz özeni takdir ediyor. Ayrıca, Uşak her geçen yıl daha fazla göç alan bir il haline geldi. Bunda da, hiç şüphesiz, kapasitesi her geçen yıl artan üniversitesi ve gitgide büyüyen bir sanayi şehri olması etkili oldu. Bunlar neticesinde, biz de yeni seyirci bulma konusunda daha şanslı bir konuma geldik.Ayrıca belirtmek isterim, benim için sanat siyaset üstü bir kavramdır ve her başarı bir büyük mücadelenin, geri adım atmamanın, özverinin ürünüdür.Tek bir sloganım vardı yola çıktığımda : ” Bir hayalimiz var…” Hayalim hep tiyatroydu zaten.
Pınar Çekirge – Bölge tiyatrolarına nasıl bakıyorsunuz?
Murat Çubukçu – Bölgemizin neredeyse tüm şehirlerinde şehir tiyatrosu olarak nitelendirilebilecek bir yapılanma var. Bu gerçekten memnuiyet duyduğum bir husus. Çünkü bütün şehirlerde aslında benzer bir hikâye var. Hepsi de bizim gibi zorluklar içerisinde kendi hikâyelerini yazmaya devam ediyorlar. Bizim bu tiyatrolar ile dostane ilişkilerimiz var. Ben, genel sanat yönetmenleri düzeyinde de yakın ilişkiler hatta bazı dostluklar kurduğumu söyleyebilirim.Yıllardır düzenlediğimiz tiyatro festivalimize, bir çoğunu davet ettik ve onlar da var olsunlar katılım sağladılar. Biz de elimizden geldiğince onların davetlerine katılım sağlamaya ve yanlarında olmaya gayret ediyoruz. Genel olarak, bölgede ciddi bir sanatsal üretim yapıldığını ve bu dayanışma ruhundan büyük bir mutluluk duyduğumu söyleyebilirim.
Pınar Çekirge – Genel sanat yönetmeni olarak sansür ve otosansüre bakışınız nedir?
Murat Çubukçu – Günümüzde ‘’sansür uygulaması’’ olarak nitelendirilebilecek uygulamaların ülkemizde yeri olmadığı kanaatindeyim. Geçmiş yıllarda kültür sanat faaliyetlerine çok katı sansür uygulandığı dönemlere şahit olduk. Şimdilerdeyse pek çok tiyatro istediği metni büyük bir ölçüde istediği reji ile sahneye koyabilmekte. Tam bu noktada, otosansür devreye girebiliyor bazen. Çünkü, kurum tiyatroları hitap ettiği seyirci kitlesinin hassasiyetlerine göre belli bir hareket alanı belirliyor. Özel tiyatroların ise, nispeten daha özgür bir hareket alanına sahip olduğunu, düşünüyorum. Tabii ki, ‘’otosansür’’ meselesi tartışmalı bir konu. Ben bu durumu biraz ‘’kendimize koyduğumuz filtreler’’ olarak nitelendiriyorum. Bir tiyatro metnini sahneye koymak, yoğun ve yorucu bir uğraşıdır. Biz neticede seyirciye bir şeyler anlatırken, elbette ki bazı kültürel ve ahlaki sınırları gözetmemizin sansür ve/veya otosansür uygulaması olarak nitelendirmenin kendimize veya bir başkasına yöneltilen yersiz bir itham olduğunu düşünüyorum.
Pınar Çekirge – Artık herkes oyuncu, herkes yönetmen, hatta herkes genel sanat yönetmeni, herkes oyun yazarı vs. Sapla saman birbirine karışmış durumda bu konuda ne söylemek istersiniz?
Murat Çubukçu – Postmodern çağda şöyle bir düşünce hakim: ‘’Ben yaptım oldu’’. Artık bu yıkılması zor bir olgu haline geldi. Herkesin gücü yettiğince çalıp söylediği bu düzende elbette bazen yaptığınız güzel işlerin aradan sıyrılması zor olabiliyor. Bununla beraber, yaptığınız işleri kimse takdir etmiyor anlamına da gelmiyor. Bu sanatı icra eden sanatçıların, çizgilerini bozmadıkları müddetçe muhakkak bir gün o, hep arzuladıkları tatmin duygusunu tadacaklarına şüphem yok.
Pınar Çekirge – Oyuncu yetiştiren okullar var. Seyirci yetiştiren okullar yok. Seyirci eğitimi konusunda ne düşünüyorsunuz?
Murat Çubukçu – Ülkemizde seyirci eğitimi konusunda bir şeylerin eksik olduğunu düşünenlerdenim. Tabii ki, tiyatro izleyicisi olmak bir çaba istiyor. Rahat koltuklarından kalkıp, bilet ücretini ödeyip birkaç saat bir oyun izlemek günümüz insanı için günden güne daha da zor, bir hale geldi. Yine de ülkemizde hatırı sayılır derecede nitelikli bir tiyatro izleyicisi olduğunu düşünüyorum. Ancak ülkemizin artan nüfusu ve bu artışın çeşitli nedenlerden dolayı nitelikli bir biçimde gerçekleşememesinden ötürü nitelikli izleyici oranında istenen seviye bir türlü yakalanamıyor. Bunun üstüne, yukarıda bahsettiğim ‘’isteyenin istediği gibi çalıp söylediği’’ durumlardan ötürü, ilk kez tiyatroya(!) gelen birisi tiyatroya karşı bir önyargı geliştirebiliyor. Tüm bu sorunların üstesinden gelebilmek için ‘’ağacı yaşken eğmek’’ gerekiyor aslında. Nitelikli bir çocuk tiyatrosu yapma misyonunu, ülkemizde bulunan tüm tiyatro paydaşlarının üstlenmesi gerekiyor. Küçük yaşta başlayan bu eğitim, geleceğin nitelikli oyuncu ve/veya izleyicilerini yetiştirme konusunda atılacak en önemli adımdır. Şurası bir gerçek ki, aile içi eğitim ve okul eğitimi ile eşgüdümlü bir çalışma yürütülmezse tiyatronun ‘’iyileştirici ve dönüştürücü’’ gücünün bir mucize gerçekleştirmesi beklenemez.
Evet, Murat Çubukçu ile bunları konuştuk. İlk fırsatta oyunlarını izlemeye gideceğim.
