Robert Schild
Üç Buçuk Yaşındaki Bir Topluluğun İkinci Festival Katılımları
Her yıl verilen tiyatro ödülleri için yeni bir kategori öneriyorum: “Yılın Tiyatro Girişimcisi”!
Şaka demeyin, özellikle küçük tiyatroların son yıllarda göstermiş olduğu inanılmaz, parmak ısırtan çabalarını bu yoldan onurlandırmak, diğer sahne sanatçılarını da özendirmek için böyle bir ödül hiç de uçuk bir fikir olmasa gerek…
Sadece iki-üç sezon geriye doğru bakıldığında, önemli yol katetmiş, büyük başarılar elde etmiş nice yeni topluluklar görebiliyoruz ki, aralarında kadın tiyatrocuların kurduğu ve kısa bir süre içinde yücelttikleri küçük tiyatrolar az değil… Bunların başında, yenilikçi bir oyunculuk atölyesi “tırtıl”ından oluşmuş rengârenk bir “kelebek” örneği olarak gördüğüm Craft, daha 2012 yılında kurulmuş olmakla birlikte, geçtiğimiz sezonun sonunda Kadıköy’de ikinci sahnesini oluşturmuş ve günümüzün en çok konuşulan oyunlarını sahneliyor! Ancak bugün a) cesareti, b) azmi ve c) sağlamış olduğu dört ayrı başarısıyla özel bir yer edinmiş, önümüzdeki ulusal/uluslararası festivallerde daha da öne çıkacağını beklediğim girişimci bir tiyatrocu hanım kızımızdan söz etmek istiyorum…
Tiyatro eğitimini Mimar Sinan Üniversitesi Konservatuvarı’nda görmüş olan Selin İşcan, sahne yaşamına Misafir Oyuncular Kumpanyası ile başlamış, 2002’de kadrosuna katıldığı İstanbul Şehir Tiyatroları’nda “Sekiz Kadın”, “Mary Stuart”, “Medea” gibi oyunların ardından, 2010 yılında rol aldığı “Tehlikeli İlişkiler”de ünlü Makedon yönetmen Alexandar Popovski ile çalışma fırsatı bulmuş ve aynı reji altında 2014/2015 İBBŞT yapımı “Bir Yaz Gecesi Rüyası”nda Hippolyta/Titania rolüyle büyük başarı kazanmıştır.
Cesaret, Azim ve İlk Başarılar
Beyoğlu Hayal Kahvesi‘nin sahiplerinden Önder Köse’nin sürekli önerileriyle miydi yoksa İBBŞT’nin yönetmeliğinin değiştirilmesi veya ardından gelen TÜSAK söylentileri mi neden oldu, bilemiyorum, gerçek şudur ki, Köse’nin ısrarları sonucu birlikte “hayale perde” açılır ve 18 Şubat 2013’de tiyatro girişimcisi olur Selin İşcan! Halen Sanat Yönetmenliğini yürüttüğü Hayal Perdesi’nde bugüne dek 50’ye yakın farklı topluluk, 400’e varan oyun sergiledi, 5000’in üzerinde seyirciyle buluştu. İstiklâl Caddesi’nin Taksim girişine yakın İpek Sokak’ta bulunan Hayal Kahvesi’nin alt katındaki bu sahne, çağdaş tiyatromuzun vazgeçilemeyen, önemli bir mekânıdır artık…
Genç sanatçının bu cesareti, çok geçmeden ikinci kez şahlanır. Popovski ile süregelen olumlu işbirliği sonucu, bu büyük isim ile yetenekli sahne tasarımcısı arkadaşı, Hırvat Sven Jonke’nin İşcan’ı elinden tutmalarıyla 19. İstanbul Tiyatro Festivali’nde Boris Vian’ın oldukça ayrıksı oyunu “İmparatorluk Kuranlar Yahut Şümürz” 11 ve 12 Mayıs 2014’de perde açar. Tiyatro sanatını her daim destekleyen Nilüfer Belediyesi’nin katkılarıyla bu oyun Bursa’da da bir kaç kez sahnelenir, ardından bazı cast değişiklikleriyle 2014/2015 sezonunda artık kendi Hayal Sahnesi’nde sürekli olarak İstanbul tiyatro severlerinin karşısına çıkmaya başlar. Tiyatroyu adeta “damardan veren” bu sarsıcı yapım hakkında yayımlanmış olan bir eleştiri yazıma “Seçici Kurul Üyeleri’ne mecburi hizmet!” başlığını koymuş olmam, oyunun ne derece nitelikli olduğunun küçük bir kanıtıdır sadece… Nitekim, ülkemiz eleştirmenlerinin tümünden büyük övgü almasının yanı sıra, “İmparatorluk Kuranlar” 2015’de Afife En Başarılı Yönetmen (A.Popovski) ve Yeni Tiyatro Dergisi En İyi Kadın Oyuncu (S.İşcan) gibi nice ödüller alır.
Ne var ki bu ilk başarılar, Selin İşcan’ı yaz tatiline çıkarmaz… Daha sezonun ortasına gelmeden, gökyüzündeki yıldızlara uzanmak, oyununu Edinburgh Fringe Festivali’nin sahnelerine götürmek için kollarını sıvamıştır bile! Amacı, Avrupa’nın bu saygın tiyatro festivalinde ilk kez Türkçe konuşulan bir oyun sahnelemektir ve bu konudaki azmi, oraya kabul edilmesinin ardından daha da yeğinleşir, on kişiyi bulan ekibini İskoçya’ya götürmek, iki hafta boyunca orada barındırmak, keza festival katılım masraflarını karşılayabilmek uğruna… Sponsor bulmak, iyi bir oyun çıkarmaktan belki daha da güçtür – hele sahnelerde daha yeni görünmeye başlanmış, adını pek az kişinin duyduğu bir kumpanya için! Ancak bu azimli hanım kızımız projesini sunmadığı kurum, çalmadığı kapı bırakmaz ve önündeki kısa süre içinde T.C. Başbakanlık Tanıtma Fonu’nun desteğini alarak, Beşiktaş Belediyesi ile Türk Hava Yolları’nın da katkılarıyla, Western Union, TRİYAD ve istanbuldasanat.org’un sponsorluğunda 68. Edinburgh Fringe Festivali’ne katılır.
… ve Devamı…
“İmparatorluk Kuranlar Yahut Şümürz”, 49 ülkeden tiyatroların katıldığı bu dev tiyatro şenliği süresince İngilizce üst yazıyla 14 kez kapalı gişe sahnelenir. Festivalin önemli yayınlarından BroadwayBaby oyun için “Düşündürmede sınır tanımayan, kesinlikle görülmeye değer” yorumunu getirir; “Bu yapım tarifsiz bir mükemmellik sunuyor” başlığını kullanan Three Weeks Edinburgh dergisi ise oyuna dört yıldız verir. Guardian Gazetesi’nden Mark Lawson, köşesinde “Festival, bize diğer kültürlerden örnekler sundu ve burada Hayal Perdesi’nin İmparatorluk Kuranlar prodüksüyonuna teşekkür etmeliyim” ifadelerini kullanır. The Times gazetesinde yer alan bir haberde ise “İstanbul’dan gelen bir tiyatro Edinburgh’ta başka bir tarih yazıyor. İmparatorluk Kuranlar Fringe tarihinde Türkçe oynanan ilk oyun” satırları dikkat çeker.
Edinburgh faslı bununla bitti mi? – Bitmedi!! Kısa bir süre önce Selin İşcan’a hiç beklemediği bir mektup ulaşır: Boris Vian’ın bu önemli oyunu geçtiğimiz yıl Edinburgh Fransa Konsolosluğu’nun özel ilgisini çekmiş olacak ki, yerel Fransız Kültür Enstitüsü onu 69. Fringe Festivali’ndeki özel programına da dahil etmeye karar vermiş! Bu ikinci başarı da bir “ilk” sayılır: Yabancı bir oyun ikinci kez aynı festivalde sahnelenecek ve geçen yıl olduğu gibi, 2016 Fringe Kitabı’nda yeniden yer alacak ancak bu kez Fransız Kültür Enstitüsü programında bir Türk tiyatrosunun bulunması, kendisine özel bir statü, ülkesine ise kültürler arası özel bir saygınlık kazandıracaktır!
Gelelim genç tiyatrocunun üçüncü başarısına: 68. Edinburgh Fringe Festivali’ne katılımıyla uluslararası sanat otoritelerinin dikkatini çekmeyi başaran “İmparatorluk Kuranlar Yahut Şümürz”, İtalya Cumhurbaşkanlığı’nın himayesi ile Dışişleri Bakanlığı’nın desteğiyle, No’hma Vakfı ve Milano şehri tarafından bu yıl yedincisi düzenlenen, İtalyan sanatçı Teresa Pomodoro’nun anısına adanan Il Teatro Nudo di Teresa Pomodoro Uluslararası Ödülü’ne aday gösterilir! Geleneksel tiyatro biçimlerinin ötesinde, değişik anlatım yolları deneyen uluslararası prodüksiyonlar için öngörülen bu ödüle, “farklı kökenlerden gelen insanlar ve sanatçılar arasında tiyatro performansını paylaşma gayesini taşıyan” kurum ve sanatçılar aday gösteriliyor. Japonya Suzuki Tiyatrosu Direktörü Tadashi Suzuki ve Yunanistan Devlet Tiyatrosu Direktörü Statis Livathinos gibi dünya çapındaki tiyatro otorilerinden oluşan jüri tarafından yürütülen bu ödül kurumun davetlisi olan Hayal Perdesi, oyununu 2 ve 3 Mart 2016 tarihlerinde Milano Tiyatro No’hma’da, İtalyanca üst yazıyla Türkçe olarak sahneler ve büyük beğeni kazanır. 12 ülkenin değişik topluluklarının aday olduğu bu Uluslararası Ödül, Kasım 2016’da düzenlenecek bir tören ile seçilen tiyatroya takdim edilecektir. Özetle ve Hürriyet’in bir başlığında belirtildiği gibi, Hayal Perdesi artık “Avrupa’da yarışmaktadır”!
Bu çiçeği burnunda topluluğun 2016’da ikinci kez ve art arda katılmış olacağı 20. İstanbul Tiyatro Festivali, Sanat Yönetmeni Selin İşcan’a acaba yeni bir başarı daha kazandıracak mı? Yine Alexandar Popovski / Sven Jonke ikilisine emanet ettiği “Üç Kızkardeş”in çağdaş konusu ile rol alacak sanatçılara bakılacak olursa, ibre olumlu yana doğru çalıyor! “Üç kız sınırda bekliyor… Birçok insan gibi, daha iyi bir hayat için Doğu’dan Batı’ya gitmeye çalışıyorlar. Yoksunlukları ve tehlikeyi geride bırakarak savaştan kaçıyorlar; belki kendilerinden bile kaçmaya çalışıyorlar. Dünya haritasında bir zamanlar çizilmiş hayali bir çizgiyi geçmek için sabırsızlanırken, evraklarının usule uygun olduğundan emin olmak isterken daha güvenli ve daha zengin bir dünyanın vaat edildiğini düşündükleri Avrupa’ya girmek için beklerken, sözler dile gelir ve Çehov’un oyunundan parçalar oynamaya başlarlar… Aslında bu kızlar, Berlin’e gitmek isteyen oyunculardır – burada Üç Kız Kardeş’i farklı yerlerden bir araya getirecekleri yönetmen ve ekiple bağımsız bir tiyatroda sahneye koymak istiyorlar…” Kızları canlandıracak olan ödüllü oyuncular ise, Selin İşcan’ın yanı sıra deneyimli Özge Özder ile genç kuşağın dikkat çeken isimlerinden (“Şümürz”deki Zenobia) Tuba Karabey’dir. Oyunun ilk gösterimleri, “Şümürz”ün iki yıl önceki Festival’de yapılmış ilk gösterimle aynı tarihleri taşıyor; 11 ve 12 Mayıs akşamlarını!
Ve dahası – Popovski/Jonke/İşcan’ın bu yeni yapımını adeta “havada kapmış” olan 51. Avignon Tiyatro Festivali Yönetimi, “Üç Kız Kardeş”i Avrupa’nın bir diğer dev tiyatro şöleni olan Avignon Off çerçevesinde 7-17 Temmuz tarihleri arasında sergileyecek!
Peki, Avignon faslı bununla bitecek mi? Söylemesi bizden, bitmeyecek! Zira “İmparatorluk Kuranlar Yahut Şümürz” da 20-30 Temmuz arasında Avignon Off’a da uğrayacak…
Daha nice başarılara, Selin İşcan..!
