Tolga Polat
Bakırköy Belediye Tiyatroları (BBT) ; “Yerli ve yabancı tiyatro klasiklerini çağdaş yorumlarla sahneye taşımak ve yurtdışından davet edilen, alanında kendini kanıtlamış yönetmenlerle prodüksiyonlara imza atmak.” gibi, belirledikleri ilkeler ve yeni yol haritası doğrultusunda; İngiltere Royal Shakespeare Company yönetmenlerinden Tim Supple‘ın rejisiyle W.Shakespeare‘in acemilik döneminde kaleme aldığı ve en kısa oyunu olma özelliğini taşıyan “Yanlışlıklar Komedyası” ‘nı Bülent Bozkurt çevirisi ile antik ve modern tiyatronun çarpışma sürecinde, öncülden varılan sonuca gidercesine farklı bir bireşim sağlayarak, klasik sahnelemeden uzak, yenilikçi ve kendine özgü bir biçemde sahneliyor…
Yanlışlıklar Komedyası, Shakespeare’in iyi bilinen ama en az sahnelenmiş komedisi… Olaylar, Efes’te, sınır komşusu iki ülkenin savaşı sürerken geçmekte… Çılgın ve şaşkın insanlarla dolu, büyülü bir atmosferin egemen olduğu oyundaki kişiler, daha önce hiç görmedikleri ikiz kardeşlerine, artık bulmaktan ümitlerini kestikleri eşlerine kavuşurken, kendi benliklerinin varlığını dahi bilmedikleri yönlerinin de ortaya çıktığını görürler…
Esasen olaylar örgüsü antik klasik Latin yazarlarından, özellikle komedi yazarı Plautus‘un iki komedisinden alınmıştır… Bunlardan ilki, “Menaechmi” isimli komedidir… Aynı adı taşıyan iki ayrı ikiz kardeşin, arasında yaşanan kimliklerinin karmaşıklığı konusu ve hayat kadını karakterleri bu eserden alınmıştır…. Bu oyunda ikizler antik Yunanistan’da bulunan Epidamus şehrinden gelmektedirler… Shakespeare ise ikizlerin asıllarını Siraküzalı, hikayenin geçtiği yeri de Efes olarak değiştirmiştir… Özellikle olay mekânının Efes şehrine aktarılması, İngiltere’nin 16. yüzyıl seyircisinin kutsal kitapları İncil’i iyi bilmeleri ve İncil’de Tarsus’lu San Paul’un “Efeslilere mektuplar” kısmından çok iyi haberdar olmaları gerçeğine dayandırılmaktadır…
Oyuna kaynak olan ikinci komedi ise yine Plautus‘un yazdığı “Amphitryon” olup, Shakespeare bu eserden, kölelik eden ikiz uşak karakterlerini almıştır… Ayrıca evin hanımının, yabancı ikizi evde ağırlamakta iken, asıl kocasını eve girmekten alıkoyması, bu komedinin ana temasıdır…
Yanlışlıklar komedisi, Shakespeare’in klasik tiyatronun vazgeçilmezi üç birlik prensibine (zaman, mekân ve aksiyon birlikleri) uyduğu nadir iki oyundan birisidir… Bu prensiplere uyan diğer oyunu bilindiği üzere Fırtına’dır…
Yönetmen Supple kendi yorumu ile “Shakespeare‘in sahnesi dönüşümlüdür” ilkesini benimseyerek reji planını bu iskelet üzerine temellendirmiş… Antikle modern sahneleme biçimini harmanlayarak içinde bulunduğumuz yüzyıla ve oyunun sahnelendiği coğrafya’ya paralel bir çalışma yaparak bir anlamda siyasal bir trajedi ortaya koymuş… Oyundaki soylularla , hizmetkarlar, fahişeler, köleler, tüccarlar ve baş rahibeyi aynı karede buluşturan Shakespeare gibi içinde bulunduğumuz çağın acımasız koşullarına atıfta bulunarak kimi vurgularla oyunu bugünün koşullarına taşımış… Antik çağlardan beri süregelen bu klasik farsı salt eğlendirme ve güldürme öğesi olarak reji masasına almayarak, Türkiye özeline taşımak için ilginç bir deneme sağlamış, örneğin oyunun başlangıcında ve finalinde kullanılan ezan ve çan seslerinin birbirine karışması, rejinin alt metninde doğu ve batı medeniyetinin ilk buluşma noktası olan Anadolu medeniyeti vurgusu ve tüm kötülüklerin karşısında doğu ve batı olarak elele birlik olmalıyız mesajı yönetmenin ulaşmak istediği hedefler olarak kalmış gibi… Bir Shakespeare metninin ezanla başlaması oyunun bütünselliğinde bu ilginç çalışmayı başlangıçta iddialı kılarken devam eden süreçte bu iddaa yerini sadece bir denemeye bırakmış gibi havada kalmış … Örneğin rüşvetçi poliste birebir kostümdeki benzerlikle Türkiye üzerine yapılan gönderme yine oyunun geneline bakıldığında çok gerekli miydi ? sorusunu sordurturken, bu iki vurgu dışında uyarlama sahneleme biçiminin oyunun geneline yayılmamış olması yerel olmayı hedefleyen Supple ‘yi yerel olmaktan uzaklaştırmış gibi… Bir yanılgının komedyası üzerine kurulu metin, belki bu nedenlerden ağır dramatik bir havada sahnelenmekten kendini alamamış…
Oyunun Dekor tasarımı Kerem Çetinel ‘e, ışık tasarımı Yakup Çartık ‘a, kostüm tasarımı Sadık Kızılağaç’a, oyun müzikleri Tolga Çebi’ye ait …
Sahnede kalabalık bir oyuncu kadrosu var ; Orhan Aydın, Erol Ozan Ayhan, Ercan Koçak, Ali Çelik, Ali Rıza Kubilay, Emrah Eren, Hatice Elif Ürse, İrem Sultan Cengiz, Emre Koç, Murat Şenol, Faruk Üstün, Nurhayat Atasoy, Yunus Emre Kılınç, İlkin Tüfekçi, Fidan Tek Koşar, Emre Sırımsı… Kim bilir belkide rejinin ve dramaturjinin uyum sağlayamamasından kaynaklı bazı oyuncular mecbur kalıp salt ezber ile oyunu sürdürürken, Ali Çetin, Elif Ürse, Emrah Eren ve Orhan Kemal Aydın diğer oyuncuların bir adım önünde bir performas sunuyor…
Seyirciyi şaşırtmayı, hazırlıksız yakalamayı her zaman seven Shakespeare bu oyununda da, bildiğimiz yaşama benzemeyen, ama yine de o yaşamın bilmediğimiz, düşünmeyi akıl etmediğimiz pek çok yönüne ışık tutan tılsımlı bir varoluş düzlemi sunarken, yönetmen Supple bambaşka bir düzlemde farklı bir Yanlışlıklar Komedyası sunuyor …
