İstanbul’da veya Ankara’da kurulması planlanan Ulusal Karagöz Müzesi, oturumun ilgi çekici konuları arasındaydı. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve bakanlığa bağlı müzelerde 5 bin civarı tasvir varmış. Asıl problem devlet kurumlarında envanterin bitirilememiş olması. Toplam tasvir sayısının tahminen 10 bin olduğu söylendi. Sonrasında müze için yer arayışı başlayacak. Yeni bir mekânın inşa edilmesi ve müzenin “Yaşayan Müze” olması konusunda uzlaşıldı.
Bursa’daki Karagöz Müzesi, 1997 yılında Karagöz Sanat Evi adıyla açılmıştı. 2007 yılında müzeye dönüştürüldü. Ne yazık ki müzedeki bilgilerin büyük kısmı yanlış, eksiktir. Önce burasının yeni bilgiler doğrultusunda elden geçirilmesi, koleksiyonun yenilenmesi gerekiyor.
Oturuma ara verildikten sonraki başlıklar: Örgün ve Yaygın Eğitim Sisteminde Karagöz, Dünya Karagöz Günü Özel Günler ve Haftalar, UNESCO Kürsüleri ve Karagöz.
Ortaokul ve liselerde Karagöz konusunda ilerleme sağlanamıyor. Öğretmenlerin konuya pek meraklı olmaması, müdürlerin geleneği bilmemesi nedeniyle Canlı Karagöz’ü daha çok önemsemeleri asıl problem. Bu nedenle asıl amaç üniversitelerin güzel sanatlar fakültelerinde Karagöz ve Kukla eğitimlerinin yapılması uzlaşılan noktalar arasındaydı.
Dünya Karagöz Günü konusu gündeme geldi. Ancak belirli bir günde anlaşılamadı. Okulların açık olduğu zamanda bir gün mü belirlenmeli, yoksa yaz aylarında mı olmalı. Günün daha sonra belirlenmesi kararlaştırıldı.
Konuşmalar bittikten sonra Hayâli Hüseyin Dilan, Karagöz Aranıyor “Işkırlak” adlı gösterisini canlı müzik eşliğinde yaptı. Geleneksel anlatımın içinde modern öğeler kullanmıştı. Karagöz tükenmişlik sendromu yaşıyor. Yerine birisinin geçmesi lazım. Hacivat birçok kişiyi Karagöz’e gönderiyor. Tiyatrocu ve Kürt tipleri de hikâyeye dahil edilmiş. Etkili bir komedi, güncel siyasi ve ekonomi eleştirisiyle seyircinin ilk dakikadan itibaren ilgiyle seyrettiği gösteriydi.
11 Haziran Pazar günü, Yaşayan İnsan Hazinesi Tacettin Diker Oturumu yapıldı. Üst başlık: Karagöz Araştırmalarını Yeniden Düşünmek. Alt başlıklar ise, Karagöz Araştırmalarındaki Dezenformasyon, Geleneksellik ve Modernlik Gölgesinde Karagöz, Karagöz ve Anonimlik Sorunu.
Karagöz ile ilgili birçok kitap yazılmıştır. Ne yazık ki ne Karagöz’ün Tarihi, ne de Hacivat’ın Tarihi’ni aydınlatılabilmiştir. Köken araştırmaları Bursa ile başlayıp, Mısır’dan İstanbul’a geldiği, Orta Asya’dan Anadolu’ya geldiği konusu dahil birçok tez öne sürülüyor. Herkes kendi dünya görüşüne uygun kısmı ön plana çıkarıyor. Konuyla yazılı kaynaklar eksik olduğu için bu tartışma bitmez. Ayrıca birçok bilgi 1890 ve sonrasında kayıt altına alındığı için bilgiler arasında tutarsızlık vardır. Bu tartışmalar yapılmalı, ancak amacımız sonuca ulaştırmak değil, yolda olmak, devamlı sorular sorarak cevapların peşinden koşmak olmalı.
Karagözcülerin yaptığı tasvirler ve hikâyelerinin telifi problemi konuşuldu. İntihal problemi Karagözcülerin de derdiymiş. Tasvirler reklamlarda, afişlerde kullanıldığında telif alınmaması problemi anlatıldı. Mevcut telif yasasının değişmesi lazımmış. Her sorunun çözümü Meclis’ten geçiyor.
Öğleden sonra yapılan Yaşayan İnsan Hazinesi Alpay Ekler Oturumu en çok tartışmanın yapıldığı oturum oldu. Konu başlıkları çok ilginçti: Neden Karagöz Gölge Oyunu Değildir? Neden Oyunun İsmi Hacivat ve Karagöz Oyunu Değildir?
Tartışmanın kökeninde Karagöz’ün gölge oyunu değil, deri kuklası olduğu iddiası var. Literatürde kullanılan (Kitaplar ve ansiklopediler) gölge oyunu ifadesinin değiştirilmesi gerektiği ifade edildi. Bu konuda tam olarak anlaşılamadı.
Bir başka konu ise Karagöz ile Hacivat değil, sadece Karagöz denilmesi. Hacivat, Karagöz’ü evinden çağırarak oyunu başlatıyor. Atışmadan sonra seyirci hikâyenin başkahramanı Karagöz’ün yaşadıklarını seyrediyor. Oyunun sonunda yeniden Hacivat perdeye gelip, Karagöz ile birlikte oyunu bitiriyor. Peki, 16. 17. 18. yüzyıllarda bu şekilde miydi, bilmiyoruz. Günümüzde geleneksel ve modern 150 civarı Karagöz hikâyesi var. Belki eskiden perdeye ilk çıkan Hacivat, başroldeydi. Karagöz halk tarafından sevilince hayaliler onu ön plana çıkardı. Bu konuda yazılması, tartışılması gereken çok konu var.
Ufuk açıcı, çok verimli bir toplantıydı.
UĞUR OZAN ÖZEN
Kaynak: https://www.yenidonem.com.tr/yazarlar/ugur-ozan-ozen-148/karagozculer-bayrami-2-18987
