Her şey GalataPerform’un twitter adresinden 5 Ekim günü yapılan açıklama ile başladı. “Medea’ya Göre Ahlak oyunumuzun Bursa Tayyare Kültür Merkezi gösterimi, içeriği sakıncalı bulunduğundan Bursa Büyükşehir Belediyesi Kültür Şube Müdürlüğü tarafından iptal edilmiştir. Bursa’daki seyircilerimizin bilgisine, tekrar görüşmek dileğiyle.” Ardından Şenay Gürler’in “Sakıncalıymışız. Neden? Çünkü kadın ve ahlak’ı konuşuyoruz, çünkü kadını yargılayan ikiyüzlü toplumsal ahlak’ı tartışıyoruz.” açıklaması konuyu herkesin duymasını sağladı.
Olay kamuoyuna yansıdıktan bir gün sonra, 6 Ekim’de, Oyuncular Sendikası twitterdan açıklama yaptı. Yaz aylarında uygulanan festival, konser yasakları ile Bursa’daki tartışma özdeşleştirildi. Tiyatro Kooperatifi’nin 8 Ekim’de açıklamasından sonra aynı gün Bursa Büyükşehir Belediyesi, twitter adresinden yaptığı açıklamada, oyunun yasaklanmadığı, 2022 Türk Dünyası Kültür Başkenti etkinlikleri kapsamında program çakışması nedeniyle tiyatroyla anlaşılarak ileri bir tarihte (Bir açıklamada 7 gün, bir başka açıklamada 10-15 gün) sahneleneceği konusunda kamuoyu bilgilendirildi. Oyunun teksti bir komisyon tarafından (isimlerini bilmiyorum) incelenmiş ve herhangi bir problem görülmemiş. Oyun Ekim ve Kasım aylarında Bursa’da sahnelenmedi.
Festival yasaklarında olduğu gibi İslami düşüncede faaliyet gösteren bir dernek, vakıf, sendika açıklama yapmadı. Bu oyundan haberleri olduğunu zannetmiyorum. Belediye herhangi bir girişimde bulunmamış olsa oyun sessiz sedasız sahnelenecekti.
Tabii Ayfer Demircioğlu’nun resim sergisi yasaklanmamış, Bursa Şehir Tiyatrosu’nun Salaklar Sofrası oyunu prömiyere birkaç gün kala iptal edilmemiş olsaydı aklımda şüphe olmazdı.
Belediyenin açıklamasını okuyunca ilk işim bilginin doğruluğunu kontrol etmek oldu. 14 Ekim günü, Bursa 2022 Türk Dünyası Kültür Başkentinin internet sitesine ve Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin internet sitesinde etkinlikler bölümüne baktığımda 16 Ekim için herhangi bir faaliyet bulunmadığını fark ettim.
Daha fazla bilgi almak için belediyeden sorumluluk sahibi olan birkaç kişiyle görüştüğümde, çok az biletin satıldığını söylendi. Kamuoyuna 5 Ekim’de iptal edildiği yansıdı. Oyun 16 Ekim’de sahnelenecekti. Arada 11 gün var. Bilet satılmadığını söylemek tiyatroya haksızlık. Aynı kişilerden öğrendiğime göre, Bursa’da organizasyonu yapan kişi, ön rezervasyon yapmış, gün almış, ancak sözleşme imzalanmamış.
Bütün bu tartışmalardan sonra oyun nihayet Bursa seyircisiyle buluştu.
Oyunu 31 Ocak’ta Nâzım Hikmet Kültürevi’nde seyredince anladım ki, Tayyare Kültür Merkezi bu oyuna uygun bir mekân değil. Tiyatro salonu büyük ve iki balkonu var. Şenay Gürler, salonun akustik yetersizliği nedeniyle sesini duyurmakta zorluk çekerdi. Özgün Çoban oyun boyunca sürekli hareket halinde. Balkondan bilet alan seyirci salonda ne olduğunu göremezdi. Ne olup bittiğini anlamadan oyun biterdi.
Yönetmen Yeşim Özsoy’u 2005 yılından beri takip ediyorum. Tanışmak 31 Ocak’ta nasip oldu. Ahlak kavramının sorgulandığı bu teksti yönetmesi tesadüf değil. Çünkü GalataPerform çağdaş metinlerin seyirciyle buluştuğu, yeni yazarların yetiştirildiği bir merkez.
Oyunun künyesi. Yazan: Athena Farrokhzad. Çevirmen: Ali Arda. Yönetmen: Yeşim Özsoy. Dramaturg: Ferdi Çetin. Koreograf: Tuğçe Tuna. Işık Tasarımı: Ayşe Sedef Ayter. Dekor ve Kostüm Tasarımı: Melis Hafızoğlu. Müzik: Gökçe Uygun. Oyuncular: Şenay Gürler ve Özgün Çoban.
Medea’ya Göre Ahlak oyununda yazar, ataerkil topluma karşı çıkan Medea’nın halkın değerlerini simgeleyen Ahlak (aile, gelenek, mahalle baskısı) ile hesaplaşmasını anlatıyor. Medea asla geri adım atmıyor. Pişman değil. Sürekli seyirciye (halka) yanlış yapmaya mecbur bırakıldığını inandırmaya çalışıyor. Şenay Gürler’in oyunculuğu çok başarılıydı. Oyunun ışık tasarımı Medea’nın sözlerini güçlendiriyordu. Işık tasarımını yapan Ayşe Sedef Ayter’i kutlamak gerek. Ahlak rolündeki Özgün Çoban kâh dalga geçerek kâh tavırlarıyla Medea’nın her sözünü önemsiz hale getirmeye çalışıyordu.
Medea suçlu muydu, yoksa suç işlemeye mecbur mu bırakılmıştı? Medea toplumun yapma, etme diyerek kurduğu çepere karşı çıktı. Ahlak’ı savunan toplum, pişmanlık duymayan tam tersine topluma meydan okuyan Medea’yı yargılayıp mahkûm ediyordu. Medea rolündeki Şenay Gürler, sert bir karakter, baştan sona öfkeliydi. Yaşadığı topluma uyum sağlayamamış, hiçbir yere ait olamamıştı.
Oyundaki çatışmayı damarlarımızın içinde yaşıyoruz. Değer adı altında baskı her daim olacak, tabii direnen de!…
