Melike Saba Akım yazdı: “Vitanza’nın Dramatik Şiirleri”

Demian Vitanza, Norveç’in Ibsen ödüllü oyun yazarı. Ödül, modern dramın babası Henrik Ibsen adına Norveçli çağdaş oyun yazarlarına veriliyor. Ibsen’in retrospektif dram tekniğiyle kurulu natüralist oyunları hiç kuşkusuz çağının öncüsüydü ve tam da bu sebeple, ödülün çoğunlukla yeni biçem arayışlarıyla konvansiyonel dramı aşan, dolayısıyla yine çağının öncüsü oyun metinlerine verildiğini görüyoruz. Güzel haberse şu: ‘Ağırlık’ oyunuyla 2019 Norveç Ibsen Ödülü’nü alan Demian Vitanza’nın oyunları GalataPerform’un Yeni Metin Projesi kapsamında Türkçeye kazandırıldı ve Habitus Kitap etiketiyle raflarda yerini aldı.

Demian Vitanza. Foto: Lien, Kyrre / Scanpix

Kitapta yazara Ibsen Ödülü’nü getiren ‘Ağırlık’ oyunu ve ‘Londinium’ isimli üçlemesi yer alıyor. ‘Ağırlık’ iki karakterin aşk, ölüm, yalnızlık, yas gibi kavramlarla örülü monologları üzerinden varlık/yokluk temasına odaklanarak ilerleyen, seyircinin/okuyucunun algısını kendine has ritmiyle başkalaştırabilen bir metin. İngiliz şair T.S. Eliot’ın ‘Çorak Ülke’ şiirine bir saygı duruşu olarak kaleme alınan ‘Londinium’ ise her birinin merkezinde yer alan felaketlerle birbirine bağlanan üç kısa oyundan (‘Zar Oyunu’, ‘Gece Vardiyası’, ‘Son Oyun’) oluşuyor.

Vitanza’nın oyunları alışıldık tiyatro kalıplarının oldukça dışında. Yazarın imgelere ve güçlü metaforlara yaslanarak kurduğu bu metinler zamanı ve uzamı büken bir teatrallik vaat ediyor. Neden-sonuç ilişkisini tersinleyen, gerçekle gerçekdışının iç içe geçtiği, kişilerin üst üste bindiği, çok katmanlı ama bir o kadar yalın metinler. Konvansiyonel drama özgü diyaloglar parçalı monologlara, başka bedenlerin ağzından çıkan soliloglara dönüşüyor oyunlarda. Sözü kendine has aksak bir ritmle, son derece şiirsel bir yerden kuruyor Vitanza: Natüralist dramla terk edilen şiirsellik, ama bu kez gündelik dilin sığ gibi görünen dehlizlerinden sahneye geri dönüyor. Edebi metin gibi de düşünülebilecek bu oyunlarını yazar ‘dramatik şiir’ olarak adlandırmakta. Oyunların YKY’den çıkan ‘Evimizi Böyle Yaktım’ isimli öykülerinden tanıdığımız, yazar ve dramaturg Ferdi Çetin tarafından Türkçeleştirilmiş olması, metinlerin şiirsel-teatral üslubunun çeviride yitip gitmemesi adına büyük şans.

Ferdi Çetin. Foto:parsomenfanzin.com

Elbette GalataPerform’un 2006 yılında başlattığı Yeni Metin Projesi’nden de söz etmek gerekiyor. Çağdaş oyunların Türkçeye çevrilmesi niyetiyle yola çıkılan proje kapsamında her yıl oyun yazarlığına yönelik atölyeler düzenleniyor. Proje, 2012 itibariyle İstanbullu seyirciye Yeni Metin Festivali’ni kazandırdı. Festivalde o yılın atölyesinden çıkan yeni oyun yazarlarının metinleri ve yıl içinde Türkçeleştirilen uluslararası oyunlar okuma tiyatrosu olarak sahneleniyor. Vitanza’nın oyunları da bu proje kapsamında Norveç Büyükelçiliği desteğiyle Türkçeleştirildi. ‘Londinium’ üçlemesinde yer alan ‘Gece Vardiyası’, geçtiğimiz yıl okuma tiyatrosu olarak Yeni Metin Festivali 9 programında yer aldı. Dijital olarak seyirciyle buluşan Ayşe Draz yönetimindeki oyunda Kayhan Açıkgöz, Kerem Arslanoğlu ve Hakan Emre Ünal sahne aldılar. Kitabın ikinci oyunu ‘Ağırlık’ ise bu yıl 1-28 Kasım tarihleri arasında gerçekleştirilen Yeni Metin Festivali 10 programındaydı. Okan Urun rejisiyle okuma tiyatrosu olarak sahnelenen oyunda Deniz Celiloğlu, Ece Bağcı ve Okan Urun’u izledik.

Projeye bir destek de kurulduğundan bu yana tiyatro alanına katkı sunan Habitus Kitap’tan geldi. Proje kapsamında Türkçeye kazandırılan oyunlar tiyatro dizisi altında artık raflarda. ‘Londinium’ ve ‘Ağırlık’, arkalı-önlü özgün tasarımıyla okuyucusunu bekliyor. Öyleyse Vitanza’nın dramatik şiiriyle noktalamalı:

Sırtı
Değişiyor
Omurgaları tek tek
Artık sırtı
gitmek üzere olan
bir erkeğin sırtı