951
Sanat Meclisi tarafından hazırlanan “Kasım 2024 Sanatta Hak İhlalleri Raporu”nu okurlarımızla paylaşıyoruz:
Sanat alanında Kasım ayı yasaklar ve hapis cezalarıyla geldi. İşte Kasım 2024 de sanat alanının başına gelenler:
- Hatay’da depremzedelerle dayanışmak için ücretsiz oynanmak istenen oyun, Defne Kaymakamlığı tarafından “belge eksikliği” gerekçesiyle yasaklandı. Albireo.Company tiyatro ekibi, oyunlarının iptal edilmesine dair bir açıklama yayınladı: ”1 Kasım 2024 tarihinde sahnelenmesi planlanan ‘Herkes kocama benziyor’ oyunumuz, oyun saatine beş saat kala yasaklamıştır. Yasaklanma gerekçesi olarak on maddelik eksik evrak olduğu bildirilmiştir. Hatay oyunumuz ve bağış kampanyamızı birlikte planladığımız ‘Birlikte yaşam istasyonu derneği’ tarafından ilk başvuru dilekçesi 16 Ekim’de kaymakamlığa verildi. Başvuru sonrası dernek eksik evrak gerekçesiyle defalarca aranmış ve tüm talep edilen evraklar eksiksiz şekilde kaymakamlığa iletilmiştir. Başvurunu işleme alınacağı bilgisi verilmesine rağmen yasaklanma gerekçesi olan eksik evrağın ne olduğu tarafımıza bildirilmemiştir. Hatta yazı işleri müdür vekili bu evrakların gerekli olduğunu kendi bilgisi dahilinde olmadığını hatta yeni öğrendiğini ifade etmiştir.” Defne Kaymakamlığı’nın oyunu oynatılmamasına dair tiyatro ekibine gönderdiği dilekçeden bazı gerekçeler şu şekilde: ”Matbu başvuru dilekçesi, oyun metninin olmadığı, sergilenmek istenen oyunun dekor ve kostümlü vaziyette tamamının CD ve DVD kaydı olmadığı, oyunda rol alan oyuncuların tiyatro oyunculuğu eğitimi aldıklarını gösteren resmi nitelikli onaylı belge olmadığı, oyunda rol alacak oyuncuların Cumhuriyet Savcılığı’ndan alacakları yeni tarihli sabıka kaydı olmadığı, oyun yazarının söz konusu oyunun başvuru sahibi tiyatro grubu tarafından oynanmasına izin verdiğine dair noter tasdikli izin belgesi bulunmadığı, evrakların incelenebilmesi için gösteri tarihiden bir hafta önce Müdürlüğümüze başvuru yapılmadığından talebiniz ile ilgili herhangi bir işlem yapılmamıştır.”
- Yargıtay Sanatçı Ferhat Tunç’a sosyal paylaşımları nedeniyle verilen 1 yıl 11 ay 12 gün hapis cezasını onadı. 5 Eylül 2016’da, “bir halkın önderim dediği Öcalan ile ilgili endişeler giderilmelidir, tecridin son bulması için” sözlerini paylaştığı için Tunç’a dava açılmıştı. Tunç’un avukatı, Yargıtay’a yaptığı başvuruda paylaşımların ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirmesi gerektiğini belirtti ancak dosyayı inceleyen Yargıtay, Tunç hakkında verilen cezayı onadı.
- Sinema oyuncusu İlyas Salman’ın yargılandığı davada savcı, 1 Ağustos 2022 tarihinde bir gazetede yer alan ‘Erdoğan’ı o koltuğa layık görmüyorum’ başlıklı haberdeki sözleri nedeniyle cumhurbaşkanını aşağılayıcı şekilde hakaret ettiği gerekçesiyle, 1 yıl 2 aydan 4 yıl 8 aya kadar hapis cezasına çarptırılması talep etti. Müşteki avukatı, mütalaaya katıldığını belirterek sanık Salman’ın cezalandırılmasını istedi. Ara kararını açıklayan mahkeme, sanık avukatına mütalaaya karşı hazırlanabilmesi için süre verilmesine hükmederek duruşmayı erteledi.
- Luca Guadagnino’un yönettiği “Gueer” adlı 2024 yapımı film, ‘toplum barışını tehlikeye atacak provokatif içerik taşıdığı gerekçesiyle’ yasaklandı ve yasak kararının ‘güvenlik’ nedeniyle uygulanacağı belirtildi. Yasak kararından sonra yapılan açıklama şöyle: “Bu yasak kararının, sanatı ve ifade özgürlüğünü kısıtlayan bir müdahale olduğuna inanıyoruz. Festivaller, sanatın ve kültürel çeşitliliğin kutlandığı, insanları bir araya getiren nefes alma alanlarıdır. Bu yasaklama, yalnızca bir filmi değil, tüm festivali anlamından ve amacından uzaklaştırmaktadır. Bu nedenle, MUBI olarak seyircimizin bizden beklediği doğru duruşu sergilemek istiyor ve MUBI Fest İstanbul’un tamamını iptal etme kararı aldığımızı üzülerek bildiriyoruz. İfade özgürlüğünün ve sanatsal ifadelerin korunması adına bu konudaki duruşumuzu sürdürmeye devam edeceğiz.”
- CHP’li Küçükçekmece Belediyesi, Kürt şarkıcı Rojda Şenses’in konserini iptal etti. İptal kararına tepki gösteren Rojda, “Belediye başkanlığının bu keyfi yasakçı tutumu, açıkça Kürt kültürüne ve sanatına tahammülsüzlüğü göstermektedir” dedi. CHP tarafından yönetilen Küçükçekmece Belediyesi, 17 Kasım’da yapılması planlanan Rojda Şenses konserini iptal etti. Şarkıcı Rojda, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda hazırlıkların tamamlandığını ve Yahya Kemal Beyatlı Gösteri Merkezi’nde düzenlenmesi planlanan konser için bütün biletlerin satıldığını hatırlattı: “Belediye ile yapılan sözleşme, salon kiralama ücretinin peşin ödenmesi ve mülki idarelerle yapılan görüşmeler sırasında herhangi bir sakınca belirtilmemişti.” CHP’den Esenyurt Belediye Başkanı seçildikten 8 ay sonra ‘terör örgütü üyeliği’ suçlamasıyla tutuklanan ve yerine kayyum atanan Ahmet Özer’in tutuklama gerekçeleri arasında Rojda konserinde atılan sloganlar da yer almıştı.
- Rojda ve Azad Bedran’ın ardından Xecê’nin Erzurum, Ağrı, Muş ve Kars’taki konserleri gerekçe gösterilmeden iptal edilirken, Diljen Ronî’nin de İstanbul Şişli’de konseri “tadilat” gerekçesiyle iptal edildi. Diljen Roni sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Kürt müzisyenlerin konserlerinin arka arkaya iptal edilmesi, bu durumu daha geniş bir perspektifte değerlendirmemize neden oluyor. Sanat, kültürümüzün ve dilimizin yaşamasını sağlayan bir güçtür. Bizler, Kürt müziğini ve dilini yaşatma çabasında olan sanatçılar olarak bu engellemelere rağmen sanatın birleştirici gücüne inanıyoruz ve daha özgür bir platformda, siz değerli dinleyicilerimizle yeniden buluşacağımıza eminiz. Bu haksızlıklar karşısında, daha adil bir gelecek için mücadelemizi sürdüreceğiz” ifadelerini kullandı. Sanatçı Azad Bedran’ın 15 Kasım’da Antalya Muratpaşa Belediyesi salonunda yapacağı konser de “Başka bir toplantı var” gerekçesiyle iptal edilmişti. Xecê’nin paylaşımı ise şöyle: “Şirketimiz tarafından konser turnesi kapsamında vermesi planlanan 17 Kasım Kars konserinin aylar öncesinden salonlar verilmiş, tüm hazırlıklarımız tamamlanmış, bütün konser biletlerimiz satılmışken; Kars Valiliği tarafından aylar sonra koltuk, salon ve teknik tadilatlar gerekçe gösterilerek iptal edildiğini büyük bir üzüntü ile sizinle paylaşmak isteriz. Kars konser biletleri iade edilecektir.”
- Sanatçı İlkay Akkaya’nın Bursa’da düzenleyeceği konsere de izin çıkmadı. Akkaya, konser yasağını sosyal medya paylaşımı ile duyurdu: “Bugün Bursa Osmangazi’deki konserimiz kaymakamlık tarafından yine yasaklandı. Üstelik önceki yasaklama için açtığımız davayı kazanmamıza rağmen, hukuku yine çiğneyerek. Vandalların yakıp yıkma tehditlerine dava açacaklarına konser yasakladılar. Yazıklar olsun. Bu konser öyle ya da böyle yapılacak. Dava açtık yine. Bursa, demokrasiden bihaber bir avuç vandala mı teslim edildi? Göreceğiz.” İlkay Akkaya’nın 31 Ekim 2022’de Nilüfer’de düzenleyeceği konser de Kaymakamlık tarafından ‘kamu düzeni ve güvenliği’ gerekçe gösterilerek yasaklanmıştı.
- Kültür ve Turizm Bakanlığının mecliste görüşülen 2025 yılı bütçe teklifi, 53 milyar 202 milyon lira. Geçen yılın 38 milyar 964 milyon liralık bütçesine göre artış yüzde 36.5. Bütçe, “milli kültür”, “sanat ve kültür ekonomisi”, “turizmin geliştirilmesi” ve “yönetim ve destek programı”na harcanacak. Bakanlığın 2025 bütçesinin neredeyse yarısına denk gelen 27 milyar 967 milyonluk kısmı “milli kültür” programına ayrılıyor. Merkezi bütçeden kültür ve sanata ayrılan pay ise yüzde 1’in bile altında. Bütçenin yarısının ayrıldığı “milli kültür” başlığı altında, “Çanakkale savaşları gelibolu tarihi alanının korunması ve yenilenmesi”, “Somut olmayan kültürel mirası koruma, tanıtma, araştırma ve eğitim”, “Tarihi ve kültürel varlıkların korunması ve yenilenmesi”, “Türk Arkeoloji ve Kültürel Miras Vakfı desteği” gibi alt programlar bulunuyor. “Sanat ve kültür ekonomisi” programına 3 milyar 632 milyon, “Turizmin geliştirilmesi” programına 2 milyar 520 milyon, “yönetim ve destek programı”na 4 milyar 241 milyon ayrılıyor. Sanat ve kültür programına bu yıl ayrılacak olan bütçenin toplamı, geçen yıl sadece ‘geleceğe miras’ projesine ayrılan 6 milyar liranın anca yarısı ediyor. Bakanlığın 2025 bütçesinde destek vereceği özel tiyatro proje sayısı 485, yerli film sayısı da 24 olarak hedefleniyor. Film yapımcıları bakanlıktan verilen desteğin ekonomik kriz ve enflasyon sebebiyle çok hızlı bir şekilde eridiğini ve film yapımının yarısını bile karşılamadığını ifade ediyor. 2024 yılında bakanlıkça 480 özel tiyatro projesine 65 milyon liralık kaynak tahsis edildi. Destek alan tiyatroların yarısından fazlasının neredeyse hiç bilinmediğine dikkat çeken tiyatrocular, sorunların iletilmesi ve çözümü için muhatap bulamamaktan şikayetçi.
- Erzincan T Tipi Kapalı Cezaevi idaresi, tekli hücrede tutulan siyasi tutsak Semih Altun’un cezaevinde kaleme aldığı “Basit Bir Demokrasi Örneği” kitabının kendisine verilmesini sakıncalı bularak el koydu. Toplumda yaşanmış olayları kendi penceresinden kaleme alıp öyküleştiren Altun’un kitabı Ekim 2024’te Sidar Yayınları tarafından basıldı. Eserinde toplumun aksayan yönleri, sistemin çocuklar başta olmak üzere toplum üzerindeki etkilerini eleştirel bir şekilde ele alan Altun, Urfa T Tipi Cezaevi’nde 3 yıl önce kitabın taslağını ailesine kargo ile gönderdi. Taslağın gönderilmesinden kısa bir süre sonra Erzincan T Tipi Kapalı Cezaevine sevk edilen Altun, cezaevine girişi sırasında, Urfa Cezaevi Okuma Komisyonu tarafından okunan kimi yazılar gerekçe gösterilerek 11 gün hücre cezası verildi. Altun’un ailesi, bu süre içinde basılan kitabını, Altun’un bulunduğu Erzincan T Tipi Kapalı Cezaevine kargo ile gönderdi. Ancak cezaevi idaresi, kitapta “sakıncalı kelimeler” olduğu iddiası ile kitaba el koydu. Öte yandan kendi yazdığı kitabı kendisine verilmeyen Altun hakkında da disiplin soruşturması açıldı. Ayrıca, verilmeyen kitap nedeniyle koğuşu basılan Altun’un daha önce cezaevi idaresi tarafından “okunan” mektup ve yazılarına tekrar incelenmek üzere el konuldu.
- Diyarbakır, İstanbul, Mardin, Şırnak ve Ankara’nın da aralarında olduğu birçok kentte yaplan ev baskınlarında çok sayıda kişi gözaltına alındı. Diyarbakır’daki operasyonda 74 yaşındaki şair Hicri İzgören, yazar Ömer Barasi ve karikatürist Doğan Güzel de gözaltına alındı. Türkiye Yazarlar Sendikası şair Hicri Özgören’in gözaltına alınmasına tepki gösterdi: “Tüm yaşamını edebiyat ve sanata adamış, yalnızca okumak ve yazmakla meşgul olan, aynı zamanda ciddi sağlık sorunlarıyla mücadele eden, sendikamız üyesi şair Hicri Özgören’in gözaltına alınmasını derin bir endişe ile karşılıyoruz. Bu sürecin sonuna kadar takipçisi olacağımızı ve hukuki dayanışmamızı sürdüreceğimizi kamuoyuna duyururuz.”
- Sinema alanı sendikası Sine-Sen televizyon dizilerine yapılan baskıyı protesto etti. “Arka Sokaklar”, “Deha”, “Sahipsizler” ve “Yabani” dizilerine Radyo Televizyon Üst Kurulu ( RTÜK) tarafından yayın durdurma ve yüzde 3 para cezasının sanata yapılan bir baskı olarak değerlendiren Sine-Sen, uygulamanın bir korku iklimi yaratmaya yönelik olduğuna ve Anayasa’nın 64. Maddesinde belirtilen devletin sanatı koruma maddesine aykırı olduğuna dikkati çekti.
Kasım ayında konser yasakları peşpeşe geldi. İktidar ve ortakları bir yanda “yumuşama”, “uzlaşma” nutukları atarken öte yandan başta Kürt sanatçılara olmak üzere yasaklamaların ardı arkası kesilmiyor. Yasaklamalardan tiyatro oyunları da nasibini alıyor. Salon vermeyerek engelleme de yasaklamanın bir başka yüzü. Kasım ayının bir başka yüzü de gözaltı ve hapis cezaları oldu. Ülkede gittikçe çıkmaza giren ekonomi ve sanata konulan yasaklar paralel ilerliyor. Sanat alanı yasaklara karşı bir adalet savaşı başlatamazsa etkinliklerini sürdürmesi zor görünüyor.
