2023’te sanatın her alanındaki baskıyı plastik sanatlar alanlarında da gördük. Sanat eleştirmenleri protesto, hedef gösterme, baskı ve yasaklara rağmen sanatın eleştirel gücünün geleceği aydınlatacağını söylüyor.
Birgün gazetesinden Deniz Burak Bayrak’ın haberini aktarıyoruz:
Türkiye’de sanatsal ifade özgürlüğü sansürden çok etkileniyor. 2023 yılı içerisinde sayfamızda çok sayıda serginin haber ve izlenim yazılarını okudunuz. Ancak bunların yanında bazı sergilerin hedef gösterildiğini, açılmasının engellendiğini, baskı ve yasaklamalardan ötürü sanatçılar arasında otosansürün yaygınlaştığını gördük.
Yılın en ses getiren gerici eylemi ise İBB Miras’ın restore ederek bir kültür sanat merkezi olarak İstanbulluların hizmetine açtığı Feshane-i Âmire’deki açılış sergisi olan “Ortadan Başlamak”a karşı yapılanıydı. Artİstanbul Feshane olarak adıyla kapılarını açan mekândaki sergi, 22 Haziran’da açıldıktan sonra üç kez saldırıya uğradı. İstanbul Sanat Meclisi tarafından kurgulanan, 19 küratör, 300 sanatçı ve 400’den fazla eser içeren sergiye karşı oluşun sebebi ise LGBTİ+ propagandası yapıldığı iddiasıydı.
Yıldırma politikası yalnızca “Ortadan başlamak” ile kalmadı. CHP’nin 39 ilçede stantlar açarak ürünlere gelen zamları yurttaşlara anlatmayı hedeflediği “MuazZAM” adlı sergisine Eyüpsultan Kaymakamlığı izin vermedi. Kaymakamlığın kararında serginin mitinge dönüşme riskinin olduğu yer aldı. Öte yandan Gökçeada’daki “Yeniden Buluşacağız: İmroz’un 1964 Belleği” sergisi baskılar nedeniyle iptal edildi. Gazeteci Melike Çapan tarafından hazırlanan ve ilk kez kasım ayında İstanbul’da ziyarete açılan sergi, ikinci durağı olarak sergiye konu olan Gökçeada’da açılacaktı. Sergi sosyal medyada hedef gösterilmişti. Gökçeada Kent Konseyi serginin “devletin manevi şahsiyatını hedef aldığını” ileri sürdü. Serginin adı bir tehdit unsuru olarak algılanmıştı. Tüm bu yasaklarla birlikte geride bıraktığımız yılın öne çıkan sergileri, ekonomik krizin sanatçılara etkisi, genç sanatçıların sanat ortamındaki yeri ve yeni yıldaki sanat öngörülerini gazeteci-sanat eleştirmeni Serfiraz Ergun ve sanat tarihçi-eleştirmen Nazlı Pektaş ile konuştuk.
N. PEKTAŞ
HAKLARI İHLAL ETMEK
“Sanatçıları korumalı ve ifade özgürlüğü hakkını savunmalıyız” diye söze başlayan Nazlı Pektaş, “Sanatçılar sanat eseri meydana getirirler. Yaratıcıdırlar ve bunun için özgürce düşünebilmeye, üretebilmeye ve kamuyla paylaşmaya ihtiyaç duyarlar. Bazen sosyal normlara meydan okurlar, her zaman insan haklarını savunurlar, sessizlerin, mültecilerin, mağdurların sesini duyurmaya her zaman cesaret ederler. Yaptıkları imge üretmektir ve yaratıcılıkla ilgilidir. Fakat bazen işleri nedeniyle tehdit, taciz, sansür ve hatta fiziksel saldırılarla karşılaşabilirler” sözlerini kaydetti. Feshane’deki durumu da değerlendiren Pektaş, “Feshane açıldığından beri olanlar 2023 yılında sanatsal özgürlük nasıl korunabilir ve geliştirilebilir sorusunu gündeme getirdi. Yaratıcılığı bastırmaya çalışmak sanatçıların haklarını ihlal etmek demek. Öte yandan da farklı düşünmenin ve bakmanın açtığı yeni yollardan kendimizi mahrum bırakmak demek. Bu sebeple toplumun tüm kesimlerinin sanatsal özgürlüğü teşvik etmesi ve bunu sürdürmesi gerekmekte. Sanatın eleştirel gücü bazen mevcut düzenin veya normların sorgulanmasına, eleştirilmesine ve hatta değişmesine yol açabilir” dedi. Serfiraz Ergun ise mevcut yasakçı politikaları tarihten günümüze, dünyada ve ülkemizde hep yaşadığımızı söylerken, “Çağ dışı… Gün gelir devran döner taşlar yerine oturur. Ancak laik, demokratik Cumhuriyetimizin yüzüncü yılına yakışıyor mu? Sabır” diye devam etti.
S. ERGUN
SANATIN ELEŞTİREL GÜCÜ
Ekonomik krizin etkileri ve genç sanatçıların bu kriz ortamındaki konumlanışlarını sorduğumuzda Ergun’dan aldığımız yanıt “Kriz elbette etkiliyor. Bu durumda koleksiyonerlere, galerilere, bankalara, holdinglere ve devlet kurumlarına kesin büyük sorumluluk düşüyor” oluyor ve buna İş Bankası Resim Heykel Müzesi’ni örnek veriyor. “Atatürk’ün önderliği ve önerisiyle bir bankanın koleksiyonunun ne kadar genişleyebileceğini gördük. Hem de sanat eserlerinin satışının, koleksiyonerlerin yok denecek kadar az olduğu bir dönemde” diyen Ergun genç sanatçılarla ilgili izlenimlerini “Ben birçok sanat fuarının, galerilerin, hatta üniversitelere bağlı müzelerin gençlerle ilgili sergileri yıllık programlarına aldıklarını gözlemliyorum. Özellikle de sanatın göreceli ölü sezonu yaz aylarında” diye ifade ediyor.
Yeni yılda sanat ortamına ilişkin öngörülerini sorduğumuz Nazlı Pektaş “Toplumun bazı kesimleri, sanatın eleştirel gücünü olumsuz olarak görebilir; çünkü bu durum, belirli değerlerin veya kurumların sorgulanmasını ve değişmesini getirebilir. Ancak, bu eleştirel güç aynı zamanda toplumsal gelişmeyi teşvik edebilir ve daha adil, eşitlikçi bir dünya için farkındalık yaratabilir. Sonuç olarak, saydığınız engellemeler, yasaklamalar ve vandallık çürümekte olan sistemin ifade özgürlüğünü de sıkıştırdığı yerde baş vermeye çalışmakta” dedi. Ekonomik kriz atlatılıp enflasyon düşerse, sanatçıların ve galeriler gibi aracı kurumların biraz nefes alabileceklerini düşündüğünü söyleyen Ergun, “Özellikle İstanbul’da sanat mekânları artıyor, müzeler açılıyor, piyasa genişliyor. İstanbul dışındaki illerde başarılı bienallerin düzenlendiğini gördükçe çok seviniyorum. Bilimsel bir veriye dayanmıyor bu görüşüm ancak benim gözlemlerim böyle. Yani geleceğe umutla bakmak istiyorum” diyerek sözlerini noktalıyor.
Kaynak: https://www.birgun.net/haber/sanat-gelecegi-aydinlatacak-494063
