Kültür sanat tarihinde yaşanan en zorlu yıllardan biriydi 2021. Tiyatro, müzik, sinema ve edebiyat ülkedeki boğucu atmosferin gölgesinde varlığını sürdürmeye çalışırken yine birtakım engellemelerle karşı karşıya kaldı. AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın müzisyenlere “kusura bakmasınlar” diye duyurduğu gece 12 yasağına, milyonlar tek ses olup #kusurabakıyoruz dedi. Pandemi nedeniyle çok kan kaybeden sanat dünyası bir de senenin son aylarına tekabül eden kur artışlarıyla mücadele etti. Ekonomik yükle başa çıkamayan birçok sanatçı enstrümanını sattı, evini kapattı… Öte yandan Türkiye, Ferhan Şensoy Rasim Öztekin, Hasan Saltık, Uğurtan Sayıner gibi ustalarına veda etti.
Kayıplarla, tartışmalarla ve her şeye rağmen yapılan üretimlerle geçen 2021’e damga vuranları Birgün gazetesinden Işıl Çalışkan derledi…
MÜZİĞE GECE 12 YASAĞI
Erdoğan’ın pandemi tedbirleri kapsamında “kusura bakmasınlar” diye duyurduğu 00.00’dan sonra müzik yasağı kararı, başta müzisyenler olmak üzere on binlerce yurttaşın tepkisini çekti. Sosyal medyada #kusurabakıyoruz etiketi birinci sıraya oturdu.
METALLICA’LI İSTİFA ÇAĞRISI
Boğaziçi öğrencileri, Metallica dinlediğini söyleyen kayyum rektör Melih Bulu’yu, ünlü grubun ‘Master of Puppets’ şarkısıyla istifaya çağırdı.
MÜZİK EMEKÇİLERİNE UMUT OLDU
Salgında büyük yara alan müzik emekçilerine çözüm üretmek amacıyla Müzik Platformu’nu kuran Merve Eryürük, ülkenin müzik haritasını çıkarmayı amaçladı. Eryürük’ün derlediği verilere göre şimdiye kadar 5 bin 938 kişiden 4 bin 70 müzik emekçisinin sosyal güvencesi olmadığı ortaya çıktı.
PANDEMİDE HEYKELLER GÖRÜNMEZ OLDU
Pandemi, sanatın birçok alanında tahribata yol açtı, açmaya da devam ediyor. Güzel Sanatlar fakültelerinin plastik sanatlar alanındaki resim, heykel, seramik, cam bölümleri her yıl binlerce mezun veriyor. Birçoğu güvencesiz şartlarda çalışan sanatçılar, pandemi de eklenince işin içinden çıkamaz hale geldi. Doların artmasıyla birlikte üretim malzemeleri de uçuk fiyatlara ulaştı. Öte yandan sanat galerileri de ekonomik zorluklara dayanamayıp birer birer kapanırken sanatçılar için eserlerini alıcısına ulaştıracak araçlar gün geçtikçe azalıyor. Sanatçılar ve galeri sahipleri hiçbir devlet desteğinden faydalanamadı.
YAYINCILAR KUR ÇIKMAZINDA
Senenin son aylarına tekabül eden kur artışlarından sanat dünyası da nasibini aldı. Başı çekenlerden biri yayıncılık sektörü. Türkiye kitap kâğıdını ve matbaa materyallerini ithal eden bir ülke. Bu nedenle de ithalatta yaşanabilecek tedarik sorunları ve fiyat artışları dışında döviz kurundaki yükselişler de Türkiye’de yayıncılık sektörünü doğrudan etkiliyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun Nisan 2021 verilerine göre, yüzde 45 zamlanan kâğıt ve kâğıt ürünleri yıllık bazda en çok zamlanan üç üründen biri oldu. TL’nin Euro karşısındaki hızlı değer kaybı da, Euro ile yapılan kâğıt ve matbaa ticaretini de derinden etkiledi. Hem üreticiler hem de okuyucular için zorlu bir senenin başlangıcı oldu.
REDD’DEN MÜZİKLİ PROTESTO
Pandemi nedeniyle işsiz kalan sahne ve müzik emekçilerinin 1 Haziran’dan itibaren uygulanacak normalleşme kararlarında yer almamasına tepkiler çığ gibi büyüdü. 1 buçuk senedir yaşanan mağduriyette bir çıkış yolu olarak görülen normalleşme takviminde müzisyenlerden söz edilmemesi sosyal medyanın da gündemine oturdu. Müzik grubu Redd tepki olarak Maçka Parkı’nda konser verdi.
ŞARKILAR MÜZİSYENLERE İLAÇ OLDU
Pandemide işsiz kalan müzisyenlere ve sahne emekçilerine destek olmak amacıyla kurulan Olta Dayanışma sene başından bu yana 6 albüm çıkardı. Şarkılar onlarca müzisyene ilaç oldu. Şu ana kadar 32 müzisyene maddi destek sağlandı.
ENSTRÜMANLARA YÜZDE BİN ARTIŞ
Kur artışları müzik sektörünü de vurdu. Pandemi sürecinde çok kan kaybeden müzik emekçileri bir de kur artışlarıyla mücadele etti. Büyük çoğunluğunun ithal edilmesi nedeniyle müzik aletleri rekor fiyatlara ulaştı. Piyanodan gitara, saksafondan kemana birçok enstrüman yüzde bin oranında yükselişe uğradı. Fiyatlarla başa çıkamayan müzik emekçileri arasında gitarını satan da var, müzik stüdyosunu satan da… Enstrüman satıcıları da bu zincir mağduriyetinin bir parçası. Profesyonel müzik camiasına hiçbir şey satamadıklarını belirten satıcılar, “Ancak iş insanlarına hobi amaçlı satış yapabiliyoruz” dediler.
BALEYE SPOR ETİKETİ
Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı olan Türkiye Dans Sporları Federasyonu açtığı kurs ile “bale antrenörü” olmayı vadetti. Eğitimin ilk kademesi 56 saatlik bir programdı. Balenin spor olarak lanse edilmesinin yanı sıra 14 yıllık hocalık eğitiminin 56 saate sığdırılacağı iddiası sanat dünyasında tepkilere neden oldu. #balespordegilsanattir adıyla birçok paylaşım yapıldı. Ardından federasyon programı ileri bir tarihe ertelediğini duyurdu. Bu olay devletin sanata bakışını gözler önüne sermiş oldu.
ÜMİTSİZLİĞİN PENÇESİNDE KALDILAR
Tiyatrolar salgında en çok zarar gören sektörlerin başında geldi. Bakanlık, “Dijital Tiyatro” ve “Tiyatrolarımız DT Sahnelerinde” projeleri kapsamında 451 özel tiyatroya destek sağlayacağını açıkladı. Ancak bir tiyatroya bağlı olmadan serbest çalışan oyuncular için herhangi bir açıklama yapılmadı. Hiçbir destekten faydalanamayan oyuncular sürecin belirsizliği içinde ümitsizliğin pençesinde kayboldular.
BİR YILDA 4 BİN LİRA DESTEK
Koronavirüs pandemisi nedeniyle işsiz kalan müzisyenler büyük güçlükle yaşamını sürdürmeye çalıştı. Enstrümanını satanlar, evini kapatıp ailesinin yanına yerleşenler hatta yaşamına son verenler oldu. Her birinin sıkıntısı ortak: Geçim sıkıntısı ve duygusal buhran. Devlet, müzisyenlere bir yılda dört ay boyunca yaptığı biner liralık yardımın dışında bir destek sağlamadı.
YOK SAYILMAYA TEPKİ OLARAK ŞİİR OKUDU
Tiyatro sanatçısı Levent Üzümcü, pandemi sürencinde sanatçıların yaşadığı mağduriyete dikkat çekmek amacıyla Kadıköy Kalkedon Meydanı’nda şiir okuyarak eylem gerçekleştirdi. Üzümcü, devletin Anayasa’nın 64’üncü maddesini uygulamadığını vurgulayarak Nâzım Hikmet’in Memleketimden İnsan Manzaraları şiirinden bir bölüm okudu. Birçok yurttaş sanatçıya alkışlarla destek verdi.
NUR SÜRER, ALİ İSMAİL’İ UNUTMADI
Eskişehir Film Festivali’nde Sinema Onur Ödülü’nü alan sanatçı Nur Sürer, ödülünü Gezi direnişi sırasında öldürülen Ali İsmail Korkmaz’a adadı. Ödül töreninde konuşan Sürer, “Bu ödülü 2 Haziran’da bu şehrin karanlık sokağında sinsice öldürülen Ali İsmail Korkmaz adına alıyorum” dedi.
14 BİNİ AŞKIN HALK OYUNCUSU GÜVENCESİZ
Halk oyunları emekçilerinin var olan sorunları pandemiyle birlikte gün yüzüne çıktı. 2004 yılından beri Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı olan ve herhangi bir sosyal güvenceleri bulunmayan emekçiler bu dönemde herhangi bir destekten de faydalanamadı. Halk Oyunları Federasyonu’nun sitesine göre halk oyunu emekçilerinin sayısı 14 bini aşıyor. Halk oyunları emekçileri Kültür Bakanlığı’na bağlanmayı talep etti.
ALTIN PORTAKAL’DA ÖDÜL KRİZİ
58. Antalya Altın Portakal Film Festivali’nin ödül törenine, ‘En İyi Kadın Oyuncu’ ödülünü alan Nihal Yalçın’ın konuşması sırasında, ödülü veren Tamer Karadağlı’nın saygısız tavırları damga vurdu. Karadağlı, Nihal Yalçın teşekkür konuşması yaparken araya girip ödülü uzattı. Konuşması bölünen Yalçın “Kim verdi ödülü, sus mu dediniz?” diyerek Karadağlı’ya tepki gösterdi. Tamer Karadağlı ise “Rica ederim, ödülünüzle birlikte konuşun diye…” dedi. Karadağlı’nın bu tavrı tepkilere neden oldu.
SEVİN OKYAY’A BİR YILDA İKİ ÖDÜL
Gazetemizin yazarı Sevin Okyay seneye iki ödül sığdırdı. Okyay, 28. Uluslararası Adana Altın Koza Film Festivali’ndeki “Orhan Kemal Emek Ödülü”nün yanı sıra 4. Uluslararası Kadın Yönetmenler Festivali’nde sinema yazarlığı kategorisinde verilen “Emek Ödülü”ne değer görüldü.
