Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Tiyatro Bölümü`nün İran uyruklu yüksek lisans mezunu Aydın SARDARINIA, İran’ın modern dramatik edebiyatının temelini atan yazarlardan biri olan Gulam Hüseyin Sâedi’den dört oyun çevirip yayımladıktan sonra, bu defa İran Tiyatrosu`nun başka ünlü isimlerinden birini seçti. Hüsrev HEKİM RABET`in “Balıklar Taşa Dönerken” adlı oyunu Aydın SARDARINIA`nın kalemiyle Farsça`dan Türkçe`ye çevrilip Türkiye Tiyatrosu`na kazandırıldı.
Kitabın önsözü şöyle:
Hüsrev Hekim Rabet 25 Mart 1930 tarihinde İran’ın Şiraz şehrinde dünyaya göz açtı. Babasını Birinci Dünya Savaşı sırasında tifüs hastalığı nedeniyle kaybettiğinde 11-12 yaşlarındaydı. Bu yüzden de küçük yaşlarından îtibaren yoksullukla mucadelesini başladı. İlk gençlik yaşlarında dönemin atmosferinden etkilenerek sol harekâtına katıldı. İran çağdaş tarihinde etkili olan Tûde Partisi o dönemde en aktif komünist parti olarak biliniyordu. Bu yüzden de dönemin elit kesimini özellikle de genç kuşağı kendine cezbetmeyi başarmıştı. Hüsrev Hekim Rabet’in kendi söylediklerine esasen o dönemde yaşadığı Şiraz’da gençlerin Tûde Partisi Gençler Kulübü’nden başka gidecek hiçbir yerleri yoktu; bu yüzden delikanlı Hüsrev de yaşıtları gibi söz konusu kulübe giderdi. İşte hayatında ilk defa bu kulüpte eline kalem almayı denedi ve Tûdeli gençlerin çıkardığı Öğrenci gazetesinde köşeler yazmaya başladı. Liseyi bitiriz bitirmez ilkokul öğretmeni olarak işe başlayıp üçüncü sınıf öğrencilerine ders vermeye başladı. Aynı yıllarda gerçekleşen Uluslararası Demokrat Gençler Festivali’ne Tûde Partisi Gençler Kolu’nun üyesi ve Şiraz gençlerinin temsilcisi olarak katıldı ve Romanya, Polonya ve Rusya turnesi yaptı. Bu sırada ilk defa Moskova Bolşoy Tiyatrosu’nda Kuğu Gölü ve Bahçesaray Çeşmesi balelerini ve üç boyutlu bir sinema filmi izledi. Rusya’dan gemiyle İran’a dönüşünde limanda yakalanıp hapse atıldı. Siyasi mahpusluk öğretmenlik mesleğini devam ettirmesine engel oldu.
Hüsrev Hekim Rabet gençliğinin bu çağında on üç yıllık bir avarelik ve derbederlik dönemi yaşadı. Ayakkabıcılık, amelelik, kırtasiyecilik, kitapçılık, kamyon şoför yardımcılığı, gümüş tel çekme, boru döşeme gibi işlerde çalıştıktan sonra Tahran Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi’nde kısa süreliğine bir teknisyenlik eğitimi aldıktan sonra mezbahada et sağlığı müfettişi olarak işe başladı. Türkiye’den İran’a et ticareti yapıldığından dolayı bir süre Erzurum’a yerleşerek İran’a gönderilen etleri kontrol etmekle görevlendirildi. 1960’larda Tahran’da Dramatik Sanatlar Fakültesi kurulduktan sonra Dramatik Yazarlık bölümüne girdi. “İsyancılar” oyununu bu dönemde yazdı. Mezun olduktan sonra tiyatro uzmanı olarak Kültür Bakanlığı tarafından Tebriz’e gönderildi. 1970-1972 yıllarında Tebriz’de çok verimli iki sene geçirdi. Tiyatro kursları kurarak öğrenciler yetiştirdi. İşte “Balıklar Taşa Dönerken” adlı oyununu Tebriz’de yazdı ve bu oyunu, “İsyancılar” oyunuyla birlikte öğrencileriyle ilk defa sahneledi.
“Balıklar Taşa Dönerken” oyununu kitap olarak ilk kez Tebriz’de bastırdı. Tebriz’den Tahran’a döndükten sonra mezun olduğu fakültede kendi bölümünde öğrenim vermeye başladı ve elli yıl boyunca bu işte çalıştı. Hüsrev Hekim Rabet’in elli yıllık üniversite hocalığının sonucu yetiştirdiği birçok öğrencisinden ziyade, iki yüzden fazla lisans, yüksek lisans ve doktora tezinin danışman hocalığını yapmak olmuştur. Birçok öğrencisi İran’ın farklı üniversitelerinin öğretim kadrosunu kazanıp emekli bile olmuşken, Hekim Rabet’in herhangi üniversitede resmi hoca olarak kadroya girmesine 1979 devrimi öncesinde de sonrasında da engel olmuşlar. Hüsrev Hekim Rabet bugüne kadar birçok tiyatro oyunları, radyo oyunları ve senaryolar yazdı, aynı zamanda anılar kitabı ve makaleler toplusu yayımladı. Yazdığı tiyatro oyunlarından örnekler: “İsyancılar”, “Güler Yüzlü Yorgun Canı Sıkkın Eyüp”, “Onlar Çok Küçükler”, “Cumartesi Söhrab’ı”, “Pazar Günü Söhrab’ı”, “6 Numaralı Oda”, “Özgürlük Bahanesine”, “Ahmet Bey”. Hüsrev Hekim Rabet bugün 94 yaşındayken hâlâ edebi çalışmalarını sürdürmektedir.
“Balıklar Taşa Dönerken” Hüsrev Hekim Rabet’in 40 yaşındayken yazdığı ikinci oyunudur. Hekim Rabet en fazla bu oyunuyla tanınır. Bu oyun İran’ın birçok şehirlerinde sahnelenmiştir. 1981 yılında Habib Kavuş’un yönetmenliğinde olan “Kan Mevsimi” adlı sinema filmi bu oyundan uyarlanarak yapılmıştır. İlk genç yaşlarımda tanıştığım bu yazarın, lisedeyken birinci perdesini sahnelediğim bu değerli oyununu çevirip Türk tiyatrosuna sunmam arzularımdan birisiydi. Okurunun da seyircisinin de bol olmasını diliyorum.
Aydın SARDARINIA
Tebriz, 3 Mayıs 2024
