“Sinema perdesindeki imajlar kurgudur, gerçeği yansıtmaz. Asıl gerçek olan, o imajı yaratan sanatçıdır.“
Doç.Dr.Arın Dilligil Bayraktaroğlu
Yemek yemediğim, lokmalarını hiç durmadan bir yanaktan diğerine aktarıldığı, hırçın, şımarık, sözcüğün tam anlamıyla gerçek bir ‘baş belası’ olduğum çocukluk yıllarımı hatırlıyorum şimdi.
Anlayacağınız ne zaman yaramazlık yapsam, ilaç içmemek, öğlen uykusuna yatmamak tarzı kötü (!) davranışlar sergilesem, fena lakırdı söylesem, terli terli musluktan su içsem, yemek yememek konusunda dirensem, Aliye Hanım’ın birazdan kapıyı çalacağını söylerler ve “Söz dinlemeyen çocukları hiç sevmez” diye eklerlerdi, inanırdım. Hem de fena halde inanırdım. Evet, korkardım da.
Yıllar önceydi. Gülriz Sururi ve Engin Cezzar‘dan “Kurban”ı izlemiş, Aliye Rona‘yı tiyatro sahnesinde görmüştüm. Sahnede insanüstüydü, desem, ne demek istediğimi kısmen de olsa anlatmış olabilir miyim, bilmiyorum.
Doç.Dr. Arın Dilligil Bayraktaroğlu‘nun yazdığı, geçtiğimiz hafta Remzi Kitapevi etiketiyle raflarda yerini alan “Bir Aliye Rona Vardı” adlı roman tadındaki biyografi kitabını beğeniyle, pek çok satırın altını çizerek, notlar alarak okudum.
Deraa’dan yola çıktık mesela, Samsun’un Irmak Mahallesi’nde, İstanbul, İzmir’de dolaştık, Karataş Köyü’nde Irazca Kadın’ın konuğu olduk.
Sonra Aliye Rona‘nın hatıra defterinin sayfalarını çevirmeye başladık. Ayhan Işık, Çolpan İlhan, Ayfer Feray, Cüneyt Arkın, Gülriz Sururi, Fatma Girik, Türkan Şoray, Tuncel Kurtiz, Gülistan Güzey, Ayla Algan, Ediz Hun, Nilüfer Aydan, Ulvi Uraz, Erol Taş, Hülya Koçyiğit, Zeki Müren, Orhan Günşiray, Engin Cezzar, Belgin Doruk, Cahit Irgat, Hulusi Kentmen, Halid Refiğ, Altan Karındaş Münir Özkul, Nisa Serezli gibi isimlerin isimlerin Aliye Rona için yazdıkları satırları okuduk tek tek.
“Herkesin öfkesi yanı sıra sevgisini kazanmış” bir karakter oyuncusuydu, hiç kuşkusuz. Şimdi nasıl hatırlamam, “Yılanların Öcü”, “Ankara Ekspresi”, “Kınalı Yapıncak”, “Berlin In Berlin”, “Boş Beşik”, “Meçhul Kadın”, “Sokaklardan Bir Kız”, “Bülbül Yuvası”, “Gelin”, “Ablam”, “Buruk Acı” filmlerini…
Hain, ihtiraslı, oğlunu ne Türkan, ne Hülya, ne de Fatma ile paylaşmayan o kayınvalide… Şabaniye’nin sert yürekli annesi… Ediz’in şefkatli babaannesi. Dili tutulmuş, konuşamayan Hülya’nın saçlarını, bahçe makasıyla kestirten Aliye Hanım, Fehiman Hanım ve daha niceleri.
“Bir Aliye Rona Vardı”yı okurken, birden 15 Ocak 1932 tarihinde, Samsun’da buluyoruz kendimizi. Vali ‘ …heykele sarılı kurdeleyi keserek heykelin açılışını gerçekleştirdi. Bu şaha kalkmış ayı üzerinde dimdik oturan, bir eliyle eyeri, diğer eliyle kılıç kabzasını tutan, mareşal kıyafetli Gazi’nin bronzdan yapılmış bir tasviriydi.” Rahmi Bey ve kızı Aliye ile o anlara tanıklık ediyoruz.
Kadıköy Halkevi’nde Aliye Hanım’ın provalarını Avni Dilligil ile izliyor, ardından Ses Tiyatrosu’nda “Hava Civa” operetinin ilk akşamında sahneye çıkan Aliye Rona‘yı alkışlıyoruz…
Nedret Güvenç, Mücap Ofluoğlu, Vala Nurettin, Nazım Hikmet, Ergun Rona ile tanışıyor, her sahneye taşındığında bir uğursuzluğa neden olduğu söylenen “Macbeth”i, elektrik kontağından çıkan yangınla küle dönüşen tiyatro binasını görmeye Kültürpark’a koşuyoruz.
Sadık Şendil‘in anlattıklarına kulak veriyoruz:
“Yılanların Öcü’nde sergilediğin oyun herkesin dilinde. ‘Aliye Rona Türkiye’de ‘ Feminizm ‘ başkaldırısını başlattı’ diyorlar.”
Doç.Dr. Arın Dilligil Bayraktaroğlu’nun içten anlatımıyla tiyatro ve sinema tarihimizin çok önemli bir dönemi belgelenmiş. Aliye Rona ekseninde başta Avni Dilligil olmak üzere Dilligil Ailesi anlatılmış…
“Bir Aliye Rona Vardı” son derece başarılı anlatımı, içeriğiyle, hiç kuşkusuz, notlar alınarak, birden çok kez okunmayı hak eden, önemli, arşiv değeri olan bir çalışma…
Doç.Dr. Arın Dilligil Bayraktaroğlu‘nu sanat tarihimize, edebiyatımıza olan katkısı için bir kez daha kutluyorum.
