Ezgi Deniz Alpan’ın “Türk Tiyatrosunda Eleştiri – 1923’ten 2000’lere” Kitabı Yayımlandı

Dr. Öğr. Üyesi Ezgi Deniz Alpan’ın kaleme aldığı “Türk Tiyatrosunda Eleştiri -1923’ten 2000’lere” adlı kitap, Cinius Yayınları tarafından yayımlandı.

Kitap Hakkında:

Oyun yazarlığı, oyunculuk, hatta dramaturgi alanlarında çeşitli kuramsal kitaplarımız var. Peki ya tiyatro eleştirisi? Tiyatro eleştirisinin kuramsal sınırları belirlenebilir, tarihsel gelişimi ortaya konabilir mi? Türk Tiyatrosunda Eleştiri kitabı, tiyatro eleştirisi kavramı hakkında düşünmeyi, 1923’ten günümüze tiyatro eleştirimizin tarihsel bir haritasını çıkarmayı, bu alanda yeni tartışmalar doğurmayı amaçlıyor. 

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Bodrum Güzel Sanatlar Fakültesi Sahne Sanatları Bölümü akademisyeni Dr. Öğr. Üyesi Ezgi Deniz Alpan’ın yazdığı kitap, 2015 yılında, Doç. Dr. Özlem Belkıs danışmanlığında, yüksek lisans tezi olarak hazırlanıp, 2022 yılı sonunda basıma hazır hale getirildi.

Kitabın ilk bölümü 1923-2000 yılları arası yazılan eleştiri yazılarından yapılan çıkarımları aktarıyor. Alpan, tiyatro eleştirilerine yer veren Tasvir-i Efkar, Milliyet, Akşam, Dünya, Ulus, Cumhuriyet, Vakit gibi gazeteler ile Varlık, Hisar, Hürriyet Gösteri, Gölge Tiyatro, Tiyatro Tiyatro, Tiyatro ’70…, Türk Dili, Hisar gibi dergilerdeki tiyatro eleştirisi yazılarının taramasını yapıyor. Selami İzzet Sedes, Nurullah Ataç, Peyami Safa, Tarık Buğra, Adnan Benk, Necmettin Sadak, Muhsin Ertuğrul, Özdemir Nutku gibi eleştirmenlerin yazılarından aktardığı pasajlarla dönemlerin karakteristiğini ortaya koyuyor. Böylece tiyatro eleştirisinden bahsederken hem tiyatro yayıncılığımız hem de dönemlere yönelik tiyatro tartışmaları ile repertuvar hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlıyor. Buna göre Alpan; 1923-1940 dönemini “Eleştirmenler yargılıyor, tiyatrocular karşı çıkıyor”; 1940-1960 dönemini “Tiyatro eleştirisi kavramı oluşuyor”; 1960-1980 dönemini “Tiyatro eleştirmenliği özel bir alan olarak kabul görüyor”; 1980-2000 dönemini “Baskılara rağmen tiyatro eleştirisi yeniden ayaklanıyor” olarak sınıflandırıyor. 

Kitabın ikinci bölümü ise 2000 sonrası tiyatro eleştirisini ele alıyor. Bu bölüm tamamen kişisel görüşmelerden elde edilen bulgularla oluşturulmuş. Görüşmeler Türk tiyatrosunun önde gelen sanatçıları, eleştirmenleri, tiyatro yayıncıları ve akademisyenlerinden seçilmiş. Ayşegül Yüksel, Barış Erdenk, Dikmen Gürün, Fakiye Özsoysal, Genco Erkal, Gürol Tonbul, Hakan Gerçek, Hasibe Kalkan, Hülya Nutku, Murat Demirbaş, Mustafa Demirkanlı, Özdemir Nutku, Seçkin Selvi, Seval Deniz Karahaliloğlu, Üstün Akmen, Yaşam Kaya ve Yeşim Özsoy ile yapılan görüşmelerle günümüzdeki tiyatro eleştirisi, çeşitli tartışma başlıklarıyla ele alınıyor: tiyatro eleştirisinde otosansür, eleştirmenin üslubu, eleştiri-medya ilişkisi gibi genel görüşler ile tiyatro eleştirmeninden beklentiler, tiyatro eleştirisi ile okur ilişkisi, Batı’da ve Türkiye’de tiyatro eleştirisi ortamının kıyaslanması gibi konular tartışmaya açılıyor. 

Alpan’ın akışkan üslubu ve çeşitli anekdotlarla zenginleştirdiği bu kitap, okurlarını bekliyor… 

Arka Kapak yazısı 

Eleştiri yargılamak, hakkında karar vermek, iyi ve kötü yönleri sıralamak değildir. Eleştiri, bir yapıtın iyi ya da kötü, izlenir ya da izlenmez olduğuna karar vermek de değildir. Tam aksi, eleştiri bir “okuma deneyiminin aktarılması”, bir yapıtı “anlama ve anlatma işi”dir. Yapıt üzerine düşünmek, onun sorduğu soruları sormak, onun penceresinden dünyaya bakmaya çalışmaktır. Yapıtın açtığı tartışmayı görmek, onun yolunu izleyerek kendi yolunu bulmaktır. Böyle olursa kıymetlidir, yapıtı üreten(ler)ce kıymeti bilinir. 

İyi bir eleştiri yapıt üzerine derinlikli bir çalışmayı gerektirir. Fethi Naci bir yazısında, “bir okuyucu olarak yirmi sayfasına bile katlanamadığım pek çok romanı, bir eleştirmen olarak defalarca ve notlar alarak okudum” diyor. Yapıtı anlamak, anlatmak için samimi bir çaba gösteren, yargıya varmaktan, övmekten ya da yermekten öte tartışma açan eleştiriye ihtiyacımız var. İhtiyacımız olan bir başka şey de eleştiri üzerine düşünmek… 

Ezgi Deniz Alpan’ın bu kitabında, Cumhuriyet dönemi tiyatro eleştirisinin gelişimi, dönemlerin eleştirmeleri ve eleştirilerinden örnekler aktarılıyor. Ardından Çağdaş Türk Tiyatrosunun önde gelen akademisyen, araştırmacı, yönetmen, eleştirmen ve oyuncularıyla yapılan görüşmelerle tiyatro eleştirisi üzerine çok yönlü bir tartışma alanı sunuluyor. Tiyatro eleştirisini tiyatro dünyasının içinden eleştirmek, tiyatro eleştirisine tiyatrocuların gözüyle bakmak, güçlü bir özeleştiri için iyi bir fırsat olarak değerlendirilmeli. 

Eleştiriye de eleştirinin eleştirilmesine de her daim ihtiyaç var. 

Özlem BELKIS

Kitabın Künyesi: