“Az gittik, uz gittik; bir de döndük baktık ki olduğumuz yerdeyiz.”
Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları “Yaşasın Demokrasi” oyununun prömiyerini çok yakın bir zaman önce Opera sahnesinde gerçekleştirdi. O günden beri de kapalı gişe sahnelemeye devam ediyor. Türkiye tiyatrosunun efsane ismi Haldun Taner’in hikâyelerinden, tiyatro oyunlarından ve gazete yazılarından sahneye uyarlanan “Yaşasın Demokrasi” dakikalarca ayakta alkışlanarak daha ilk gösterimde seyircinin beğenisini kazanmıştı zaten.
1915 doğumlu Haldun Taner 1986 yılında hayata gözlerini yumana kadar demokrasinin evrelerine şahit olmuştu. Genç Türkiye’nin, Batılı bir yönetim biçimini Doğulu tarzda benimsemeye çalışmasını da oyunlarında sık sık anlattı. İşte bu oyunu uyarlayan, yöneten ve oyunculuğuyla büyüleyen Ali Eyidoğan, usta oyun yazarının demokrasi üzerine eleştirel metinlerini yine aynı ustalıkla seyirciyle buluşturdu. Ali Hoca’yla bilinen tüm röportaj disiplinlerinden uzak ama dolu dolu bir söyleşi gerçekleştirdik.
İlk olarak elbette bu oyunu sahneleme fikrinin nasıl olgunlaştığını soruyorum, fitili ateşleyen şeyin İstanbul 26. Tiyatro Festivali’nde sergilenmesi istenilen bir Haldun Taner oyunu fikri olduğunu söylüyor: “26. İstanbul Tiyatro Festivali küratörü Işıl Kasapoğlu’nun ‘Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları bunu yapar,’ demesiyle başladı her şey. Bu arada ilk defa bir küratör sistemi var bu yıl. Haldun Taner sahneleneceğini duyduğum an ‘Galiba bu işin içinde olacağım,’ diye geçirmiştim içimden. Ülkeye kabareyi getiren, büyük bir ustadan söz ediyoruz, elbette işin bir yerinde olmak da istiyordum. Ferhan Şensoy’un daha önce uyarladığı bir metin elimizde vardı ama Genel Sanat Yönetmeni’miz ‘Bu iş tamamen sende,’ deyince daha önce sahnelenmiş bir oyunu tekrar sahnelemek istemedim açıkçası. Yaşasın Demokrasi diye bir kitabı var –mesela açılış sahnesindeki Âşık Mehmet o kitaptan– ama izleyiciyi aşina olduğu pek çok karakter bekliyor perde açılınca. Hikâyelerinden, gazete yazılarından ve oyunlarından parçalarla oluşturulan metin için şöyle diyebiliriz: Orijinal bir türev.”
Haldun Taner aramızdan ayrılalı neredeyse kırk yıl geçti fakat eleştirdiği her ne varsa ülkemizde onun bıraktığı yerden “olmaya” devam ediyor. Metinler üzerinde yaptığı değişiklikleri sormadan edemiyorum. “Haldun Taner’in Epik Tiyatro metinleri yazdığının bir başka kanıtı bu…” diyor. “Asla uysal metinler değil, mutlaka politik, popüler ve değişebilir. Demokrasinin etrafında yüz yıldır dönüp duruyoruz, bu kısım sabit kaldı mesela. Haldun Taner çok büyük bir usta fakat döneminin şartları gereği sanıyorum kadın karakterleri pek de iç açıcı şekilde betimlememiş. Feminist-eleştirel bir bakış açısıyla bakarsanız metinlere, ne demek istediğimi çok açık anlayacaksınız. Kadın karakterlerin üzerinde biraz kalem oynattım, evet. Birtakım politik esprilileri de günümüze uyarladım ama o kadar.”
“Dikkatli seyirciler anlayacaktır ama Haldun Taner’in gelenekçi olan tavrı da yansıyor sanki…” diyorum. Geleneksel yansımaların kasıtlı olarak altını çizdiğini söylüyor. “Yuvarlak meydan sahne formu Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun mihenk taşları olan Kavuklu ve Pişekâr’a bir göndermeydi evet. Dekorun bize verdiği yetkiye dayanarak Gölge Oyunlarına da bir selam gönderdik elbette.”
Söz dekordan açılınca rejiden bahsetme zamanı geldiğini anlıyorum. “İşi bu kadar kusursuz kılan ekip işi. Reji çok çalıştı. Kostümünden dekoruna, koreograftan ışık tasarımına kadar herkes titizlendi. Bu özveri sayesinde de bu iş ortaya çıkmış oldu” diyor. “Hocam müzik?” diyorum her notasında emeği olduğunu bilerek. İzleyicinin tüylerini diken diken eden melodiler onun bestelerinden yükseliyor çünkü. Ali Hoca bu kısım için apayrı bir mesai harcamış, teşekkür ediyor.
“20 Kasım’da 26. İstanbul Tiyatro Festivali’nde olacağız, bekliyoruz” diyerek Yaşasın Demokrasi hakkındaki şahane sohbetimizi noktalıyoruz ama oyun daha çok taze. Başka sahnede olmadığı sürece sezon boyunca Eskişehir’de izleyiciyle buluşmaya devam edecek.
Eklemeden edemeyeceğim: Şehrin seyircisi çok şanslı! Oyundan sonra tüm aksaklıklara rağmen çözümün yine demokraside olduğunun altını çizecek kadar da bilinçli.
